افزایش پرونده‌های جرائم کودکان با فضای مجازی ولنگار
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن هشدار نسبت به ایجاد نارضایتی و تناقض شناختی در کودکان به دلیل استفاده از فضای مجازی، گفت: آمار پرونده‌های جرائم کودکان به شدت بالا رفته که ناشی از ولنگاری فضای مجازی است.
به گزارش خبرنگار ایکنا، پنجمین همایش بین‌المللی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی با موضوع «کودک و خانواده در فضای مجازی» امروز چهارشنبه ۹ اسفندماه با حضور اساتید ارتباطات در مجموعه فرهنگی باغ زیبا آغاز شد.
لیلا وصالی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در این همایش مقاله خود با عنوان «کودکان، فضای مجازی و دوراهی دانستن و توانستن» را ارائه کرد و گفت: گاهی بچه‌ها اطلاعاتی دریافت می‌کنند که امکان استفاده از آن را در زندگی خود ندارند و همین مسئله باعث می‌شود دوگانه دانستن و نتوانستن را تجربه کنند که این مسئله اثرات جدی در زندگی آن‌ها ایجاد کرده است.
وی ضمن هشدار به این مسئله که سن استفاده از رسانه‌ها در کودکان به شدت کاهش پیدا کرده است، گفت: از آنجایی که مادران خود رسانه‌ای شده‌اند، کودکان نیز از زمانی که مادر خود را درک می‌کنند حضور رسانه را نیز در کنار مادرشان درک می‌کند.
نیازمند بازبینی قوانین در حوزه رسانه‌ای هستیم
این استاد دانشگاه ادامه داد: استفاده هوشمندانه از رسانه یعنی اینکه رسانه در اختیار کودک قرار داشته باشد ولی به سنین سه و چهار سال رسیده است. یعنی بحث درگیری کودکان با رسانه خیلی پیش از مدرسه شروع می‌شود و به همین دلیل نیازمند بازبینی قوانین در حوزه رسانه‌ای هستیم.
وی در ادامه به تشریح نتایج پژوهش صورت گرفته پرداخت و گفت: این پژوهش به روش کیفی صورت گرفته و محتواهایی که کودکان از خود به اشتراک گذاشته‌اند را بررسی کرده است. بر اساس یافته‌های پژوهش یکی از عواملی که موجب سوء رفتار در کودکان است، احساس تناقضی است که کودکان بین فضای مجازی و حقیقی خود حس می‌کنند و این تناقض احساس گناه، خشم، پرخاشگری، افزایش بزهکاری، بلوغ زودرس، احساس سرخوردگی، نارضایتی نسبت به خود و خانواده و افزایش اعتیاد اینترنتی را ایجاد می‌کند.
وصالی ادامه داد: بر اساس گزارش یونیسف میزان استفاده کودکان زیر هشت سال از فضای مجازی در سال 2011 حدود پنج دقیقه بوده اما در 2017 این میزان به 47 دقیقه و در سال 2022 بین کودکان 8 تا 10 سال به هشت ساعت در روز رسیده است.
نارضایتی و تناقض شناختی در کودکان با فضای مجازی
وی اضافه کرد: این مدل رشد استفاده از فضای مجازی در آمریکا رخ داده که قوانین سخت‌تری نسبت به استفاده از فضای مجازی برای کودکان دارد. کودکان 10 تا 18 ساله بیش از 11 ساعت در روز از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و در تمام این مدت فارغ از اثرات فضای مجازی بر روی مغز کودکان محتواهایی که با آن موجه هستند موجب نارضایتی شناختی و تناقض شناختی در آن‌ها می‌شود.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: کودکان بین 8 تا 18 سال آمریکایی 44 ساعت و نیم در هفته از رسانه‌های دیجیتال استفاده می‌کنند و 23 درصد از نوجوانان که شامل 31 درصد پسران و 31 درصد دختران هستند، احساس می‌کنند دچار اعتیاد به فضای مجازی شده‌اند و 50 درصد از نوجوانان حداقل با یک مورد از باج‌گیری مجازی و مسائلی از این دست مواجه شده‌اند.
افزایش پرونده‌های جرائم کودکان
وی به آمارهای مرتبط با ایران نیز اشاره کرد و گفت: سال 98 در ایران گزارش شده است که 14 میلیون مصرف‌کننده زیر 18 سال فضای مجازی داشتیم. در سال 1401 زهره الاهیان اشاره کرده است که کرونا باعث شد کودکان زیادی در فضای رهاشده اینترنت حضور پیدا کنند و آمار پرونده‌های جرائم کودکان به شدت بالا رفته که ناشی از ولنگاری فضای مجازی است.
وصالی تشریح کرد: آسیب ناهماهنگی شناختی به این معنی است که کودک آنچه در فضای مجازی می‌بیند را می‌‌خواهد در فضای واقعی تجربه کند که اگر امکان این کار باشد، جرم محقق می‌شود و اگر نشود نسبت به خانواده و کشورش احساس سرخوردگی می‌کند.
به کودک سه ساله چطور می‌توان سواد رسانه‌ای آموخت
وی در جمع‌بندی سخنان خود، گفت: در سال‌های اخیر بر آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان تأکید شده است اما وقتی مواجهه کودکان با فضای مجازی به سن سه سالگی رسیده است، به یک کودک سه ساله چطور می‌توان سواد رسانه‌ای آموزش داد؟ اگر چه آموزش سواد رسانه‌ای به کودکانی که به حد فهم رسیده‌اند و والدین تأثیرگذار است، اما اساساً بسیاری از کودکان به سنی نرسیده‌اند که قوه‌ای که نیازمند تشخیص است را داشته باشند و با موضوعاتی مواجه می‌شوند که امکان ارزش‌گذاری و شناخت درست و غلط در آن موضوعات را ندارند.
وصالی افزود: بچه‌ها به فضای مجازی دسترسی دارند اما رشد سنی آن‌ها به حدی نیست که بتوانند بسیاری از مفاهیم مثل ارزیابی و ارزش‌گذاری که در سواد رسانه‌ای مطرح است را درک کنند و اگر چه تأکید می‌کنیم حتماً به کودک تفکر انتقادی آموزش داده شود، اما برای سنین سه و چهار سال تفکر انتقادی برای مصون نگه داشتن کودک از آسیب‌های فضای مجازی کافی نیست و چالش ایجاد می‌کند.
وی به این مسئله نیز اشاره کرد که بسیاری از خانواده‌ها در سطحی نیستند که هدایت و نظارت بر کودکانشان در فضای مجازی داشته باشند و تأکید کرد: پس در این حوزه سیاست‌گذاری درست بسیار مهم است. برخی کشورها در این زمینه موفق‌تر عمل کرده‌اند و یکی از راه‌کارهای مصون نگه‌داشتن کودکان از آسیب‌های فضای مجازی آشکار بودن هویت فرد در این فضا است. این اقدام بیشتر برای کنترل کودکانی است که به درکی از هویت خود رسیده‌اند و سعی می‌کنند هویت خود را مخفی نگه دارند و مرتکب جرم شوند.
وصالی ادامه داد: در کشور آلمان کودک بلافاصله پس از تولد، با سیستم شناسایی اینترنت کشورش وصل می‌شود و این باعث می‌شود بسیاری از سایت‌های نامناسب که هنوز سن استفاده از آن‌ها برای کودکان مناسب نیست، در دسترس او نباشد.
این استاد دانشگاه علامه در پایان پیشنهادات خود را مطرح کرد و گفت: در بحث سیاست‌گذاری ایجاد زیرساخت مثل عدم امکان دسترسی به محتوای نامناسب فراهم شود. همچنین چون کودکان هنوز امکان مقایسه و تحلیل را ندارند عدم امکان دسترسی به شبکه‌های نامناسب مثل گوگل پلی و ویکی پدیا که در جنگ شناختی به شدت علیه کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد، محقق شود و سرمایه‌گذاری بر تولید محتوای بومی صورت گیرد.
انتهای پیام
