چاره‌جویی فلسفی برای بحران محیط زیست
کتاب «تحلیل مبانی فلسفی ظهور بحران محیط زیست» نوشته سیدحسین حسینی در پی چاره‌جویی فلسفی بحران محیط زیست به همت دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ کتاب «تحلیل مبانی فلسفی ظهور بحران محیط زیست» نوشته سیدحسین حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شد.
این تحقیق به بررسی ارتباط و نسبت بحران زیست محیطی جهان معاصر با مبانی و نگاه‌های فلسفی می‌پردازد تا راهی به سوی طرح دیدگاه‌های دینی در مسئله بگشاید. بحران جهانی موجود را، جدا از ریشه‌های زیست‌شناسی و تجربی آن و آنچه در حوزه علوم طبیعی، زیستی و تکنولوژی مطرح می‌شود، می‌توان با ریشه‌ها و علل عمیق‌تری پیوند زد و آن، تحلیل مسئله از زاویه مبانی و رویکردهای فلسفی است.
تحقیق حاضر از این منظر به تحلیل موضوع می‌پردازد تا در نهایت نتیجه بگیرد،ه یکی از راه‌های برون‌رفت از بحران، تحول مبنایی در ساختار علوم معاصر و تولید علم دینی است. بدین ترتیب، پس از طرح مباحث مقدماتی، از حکومت، نگاه اومانیستی در عصر جدید و ارتباط این مبنای فلسفی با نقش علوم و تکنولوژی جهان غرب سخن گفته و نتیجه گرفته است که تغییر و تحول در حوزه فلسفه، علم، و تکنولوژی با یکدیگر بی‌ارتباط نیستند؛ سپس به جدی بودن بحران و چند راه‌حل علمی و کاربردی نیز اشاره کرده است. بنابراین به رویکردهای کلی اومانیسم به عنوان مبانی فلسفی ظهور بحران موجود محیط زیست در جهان معاصر پرداخته است. مبانی فلسفی در این تحقیق رویکردهایی با سه شاخصه کلی، عقلانی - بشری و بنیادی تعریف شده است.
هدف نهایی این پژوهش، طرح راه‌حلی برای بحران محیط زیست جهان معاصر با ضرورت تحول در حوزه علوم انسانی و ضرورت تولید علم دینی نوین است. چنین راه‌حلی به فرار از بحران‌های ساخته و پرداخته مبانی فلسفی مادی‌گرای تمدن امروز کمک خواهد کرد.
بدون تردید یکی از بحران‌های کنونی انسان معاصر که همه هویت فردی و جمعی و حتی تاریخی وی را نشانه رفته است و نه فقط انسانیت انسان که ظرف حیات، طبیعت و جهان زندگی‌اش را نیز به مخاطره انداخته، مشکلات جدی پیش آمده در محیط زیست انسان است. این بحران جایی برای روان و جسم انسان باقی نمی‌گذارد و می‌تواند بشر کنونی را پایان‌بخش نسل انسان در تاریخ حیات کره زمین قرار دهد. انسان مدرن قرن بیست و یکم با فرورفتن در این چالش همه انسان‌های کره خاکی و کل تاریخ گذشته خود را یک باره به فراموشی خواهد سپرد.
براین اساس مهمترین پرسش تحقیق این است؛ آیا بین بحران موجود محیط زیست در جهان معاصر با دیدگاه‌ها و مبانی فلسفی ارتباطی وجود دارد؟ اصولاً آیا چنین دیدگاه‌هایی می‌تواند راهی به سوی حل این بحران بگشایند؟ اگر پاسخ مثبت باشد، آیا می‌توانند از شدت آن بکاهند؟ و اگر پاسخ مثبت باشد، آیا از زاویه این نوع نگرش‌ها می‌توان به ضرورت تولید علم دینی برای حل مبنایی و ریشه‌ای بحران استدلال کرد؟
مسئله پژوهش حاضر در یک رویکرد فلسفی، تحلیل امکان ارتباط بین حل بحران محیط زیست و ضرورت تولید علم دینی است. در تحلیل این مسئله، از جانب نگرش‌های علمی و تکنولوژیکی مسائلی در سطح جهانی مطرح شده است. اما ارتباط این امر با رویکردهای فلسفی از منظر دیدگاه‌های اسلامی و تحلیل ارتباط مسئله با ضرورت دستیابی به علم دینی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
پژوهش حاضر پس از اشاره به ریشه‌های فلسفی بحران انسان معاصر، نگرش اومانیستی را مبدأ اصلی بحران محیط زیست می‌داند، اما فاصله این مبدأ ذهنی و نظری تا نتیجه عملی مخرب آن را نقش علم و تکنولوژی می‌شناسد. در نهایت در چارچوب یک نگاه سیستمی به بحران موجود، دو نوع راه‌حل درون‌رفت و برون‌رفت را از هم تفکیک می‌کند، با تأکید بر چاره‌جویی‌های نوع دوم، دیدگاه‌های اندیشمندانی چون رنه‌گنون و نصر را از یکدیگر متفاوت می‌داند و با نقد این دیدگاه‌ها بر ضرورت تولید علم دینی تأکید می‌کند.
پیرامون بحران محیط زیست، تحقیقات بسیاری از جنبه علمی و فنی انجام شده است، اما سه مسئله ضرورت این تحقیق را دوچندان می‌کند؛ بی‌توجهی یا کم‌توجهی به ارتباط این بحران با رویکردهای فلسفی و تحلیل ریشه‌ها و مبانی فکری و فلسفی حاکم بر آن، کم‌توجهی به ضرورت تحلیل ارتباط مسئله با دیدگاه‌های دینی و بی‌توجهی به ارتباط مسئله با ضرورت تولید علم دینی.
مهمترین نتیجه‌ای که از این پژوهش انتظار می‌رود، اثبات ارتباط علمی بین بحران محیط زیست جهان معاصر با مبانی دیدگاه‌های فلسفیِ پسِ این بحران است. نباید به مسائلی مانند این بحران بدون توجه به ریشه‌های فلسفی آنها نگریست و نباید در کشف و پی‌جویی راه‌حل‌ها فرع را به جای اصل قرار داد. در همین راستا، اثبات ضرورت توجه به تولید علم دینی به عنوان مهمترین راه‌حل باید مدنظر قرار گیرد.
در بخشی از این کتاب با عنوان نقد و بررسی دیدگاه‌های صاحب‌نظران آمده است؛ درباره توجه به تغییر نگاه به انسان، خدا و طبیعت صاحب‌نظرانی مانند دکتر محقق داماد در طرح دیدگاه خود به این نکته اشاره دارد؛ «راه‌حل‌های تکنولوژیک از سوی علمای تجربی در مواجهه با آلودگی محیط زیست، به جای حل مسئله، صورت مسئله را پاک می‌کند. چون به علت اصلی توجه نمی‌کنیم... بحران محیط زیست در دل دانش الهیات باید مطرح شود نه در علوم تجربی، چرا که یک بحران اخلاقی و الهیاتی به معنای فلسفه سنتی است.» وی بحران زیست محیطی را یک بحران معنوی و علت اصلی مسئله را در نگاه اشتباه و البته فلسفی به انسان و طبیعت می‌دان، که بی‌جان فرض کردن محیط طبیعی و خود را به جای خدا نشاندن است. وی سپس به تفاوت نگاه کلام اسلامی و مسیحی در مسئله خلقت انسان می‌پردازد و بازگشت به الهیات اسلامی را چاره راه می‌داند.
کتاب «تحلیل مبانی فلسفی ظهور بحران محیط زیست» که در شش فصل با عناوین «ساختار تحلیل مسئله»، «مبانی و ریشه‌های فلسفی بحران محیط زیست»، «نقش علم و تکنولژی در ظهور بحران محیط زیست»، «تحلیل سیستمی بحران محیط زیست»، «اهمیت علم دینی در حل بحران محیط زیست» و «نتیجه‌گیری» به نگارش درآمده است.
این اثر به همت دفتر نشر فرهنگ اسلامی به بهای 155 هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.
انتهای پیام
