شرحی بر «لغت‌نامه تدبری قرآن» نوشته ابوالفضل بهرام‌پور
لغت‌نامه تفسیری به عنوان جدیدترین لغت‌نامه تدبری قرآن کریم از آثاری است که خصوصیات بارزی دارد. نویسنده قبل از آن، ترجمه واژگان و تفسیر مبین کل قرآن مجید را برای سهولت و بهره‌برداری جویندگان علوم قرآنی قلم‌فرسایی منتشر کرده است.
سیده‌حلیمه موسوی، پژوهشگر و مدرس حوزه قرآن و ادب، در یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده به بررسی «لغت‌نامه تدبری قرآن کریم» اثر ابوالفضل بهرام‌پور پرداخته است که در ادامه آن را می‌خوانید؛
تدبر در قرآن کریم از تفکر بالاتر و برتر است و همانگونه که از نامش پیداست حاصل یک اندیشه حکیمانه است که به عاقبت امور منتهی می‌شود. به‌جاست فرق مختصری از «تدبر» و «تفسیر» را بیان کنیم تا بتوانیم نقشی را که مؤلف در تمایز این دو فهم والای قرآنی به آن پرداخته است پیدا کنیم. تدبر علاوه بر اندیشیدن، دل سپردن به محتوا و التزام آن، توجه اصلی به پایان محتوا و پیام‌های آیات است و تلاوت‌کننده خود را مخاطب آیات می‌داند، اما تفسیر پرداختن به همه جوانب آیات در یک جریان فکری کشف حقایق قرآنی است و ریشه در مرتبه اجتهاد دارد. در جای جای قرآن کریم تاکید بر تدبّر در آیات است، چراکه طبق روایات ائمه اطهار(ع) قرآن کتاب هدایت است و تا آن را نفهمیده باشیم و به نتیجه سخنان آن نرسیدیم قطعا به سمت هدایت هم نخواهیم رفت. «افلا یتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها»(محمد/24) آیا آنها در قرآن تدبر نمی‌کنند، یا بر دل‌هایشان قفل‌هایی نهاده شده است؟
لغت‌نامه تفسیری به عنوان جدیدترین لغت‌نامه تدبری قرآن کریم از آثاری است که خصوصیات بارزی دارد. نویسنده قبل از آن، ترجمه واژگان و تفسیر مبین کل قرآن مجید را برای سهولت و بهره‌برداری جویندگان علوم قرآنی قلم‌فرسایی منتشر کرده است. بسیار جالب است ترجمه، تفسیر و اکنون تدبر را در مقاطع و رشته خاص خود با مهارت و توانمندی بالا به صورت جداگانه به رشته تحریر درآورده است.
گویاتر و درخشان‌تر از آن دوجلد نامبرده لغت‌نامه تدبری ایشان است که مخاطب عام و خاص را به سوی دقت‌نظر و کشف حقایق تدبری آشنا می‌کند و تفاوتی گسترده با دیگر آثار در این زمینه دارد. جایی که تصور می‌رود واژگان از یک معنا و مفهوم نشئت گرفته ولی در واقع دایره فهم و اندیشه وسیع‌تری می‌خواهد تا پی برد متفاوتند و ظرافت‌های بی‌حد مصحف شریف قرآن بسیار خواندنی و ستودنی است. فی‌المثل فرق کلمات حمد و شکر، صراط و سبیل، وفی و موت، قفینا و ارسلنا، حب و ود و صدها واژه دیگر... اینجا اعجاز کلمات بر دل می‌نشیند و باب فکر و اندیشه برتر را می‌گشاید.
پس بی‌جهت نبود که نگارنده این اثر فاخر در خود اثر اظهار کرده که این یک کتاب مطالعه است، چراکه خواندن آن قدرت تحلیل و تدبر قرآنی به مخاطب می‌دهد. شگفت‌انگیزتر اینکه معانی پنهانی که شامل مفاهیم عمیق و دیگری هم هست و کمتر در نگاه اول به ذهن آمده قلم بهرام‌پور آن را به علوم قرآنی افزوده است. این مهارت مثال‌زدنی را به قلب مشتاقان قرآن‌شریف تقدیم کرده است. ضمن اینکه برای یک قشر خاصی نیست و افرادی با سنین مختلف می‌توانند با مراجعه و مطالعه از آن نکته‌برداری کنند و بهره لازم را ببرند، حتی مدرسان به خوبی می‌توانند کتاب سرچشمه دانش تدبر را به کام دانشجویان قرآنی خود گوارا کنند.
مؤلف در امتیازات این دایره‌المعارف بزرگ تدبری آورده است: لغت‌نامه تدبری طبق نظم صفحات مکتوب عثمان طه آمده تا لغت مربوط به هر صفحه به راحتی در دسترس باشد و لغات در کمترین زمان پیدا شوند. انتخاب این سبک تکمیل‌کننده سایر ظرافت‌ها و زیبایی نوشتاری آن است. در پشت جلد این کتاب، بهرام‌پور به نکته مهمی اشاره کرده در باب اینکه لغاتی که دارای معنای متعدد است آن معنا به کار رفته است که در آیات کاربردی بوده است.
آنچه در آثار بهرام‌پور در خصوص تبین و شرح آیات شریف مشهود است صراحت در ادای حق کلام، بدون غرض در تفسیر چه ترجمه و تدبر ایشان است برای متخصصان این علوم گرانقدر و حتی عموم پوشیده نیست که راه دشوار در کنار ادای این امانت الهی خواهان تزکیه نفسانی و پایبندی به اصول و صفای روحانی است، چراکه کسب فضیلت از محضر قرآن کریم یک طرف و ارائه خدمت معنوی و صحیح از طرفی امر احیای دین است.
چالش‌های ذهنی که نویسنده در اثر تدبری خود آورده از نوع ایجاد سؤال ذهنی به صورت نامحسوس و مقایسه واژگان به ظاهر نزدیک از معنا و مفهوم است که تدبر و استنباط خواننده را برمی‌انگیزد و گویی مخاطب خود را در برابر آیات وحی الهی خاضع‌تر و خاشع‌تر می‌کند.
هرچه بیان مختصر باشد مفیدتر است تألیف این‌گونه آثار که زحمت بسیاری دارد در علوم تدبری قرآن کریم زینت‌بخش و شایسته است و این گنجینه ماندگار به منظور ترویج معارف و مفاهیم قرآنی نقش خوبی را برای جویندگان و تشنگان حقیقت ایفا می‌کند.
انتهای پیام
