تلاش‌ سودجویان برای به حاشیه‌راندن مردمی‌سازی اقتصاد

آلبرت بغزیان، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایکنا، درباره تلاش دولت در کاهش وابستگی بودجه به دلارهای نفتی از طریق مردمی‌سازی اقتصاد گفت: یکی از طرح‌هایی که دولت برای مردمی‌سازی اقتصاد مطرح کرده و از طریق آن می‌خواهد وابستگی بودجه را به دلارهای نفتی کاهش دهد، فروش نفت خام از طریق بورس انرژی به مردم است ولی این اقدام دولت خیلی مشخص و شفاف نیست و نمی‌دانیم قرار است چگونه نفت خام را به مردم بفروشد.

وی افزود: نیت دولت در این رابطه خیر است ولی چون سازوکار مشخصی ندارد، اجرای آن در وضعیت ابهام به سر می‌برد. در دولت‌های نهم و دهم فروش نفت خام به مردم مطرح شده بود ولی هیچ‌گاه اجرایی نشد چون سازوکارش مشخص نیست.

این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: به نظر من به جای اینکه دولت سهام نفت خامی را که واقعاً به درد مردم نمی‌خورد به فروش برساند، بهتر است از طریق بورس سهام شرکت‌های پتروشیمی را به مردم واگذار کند و آنها سهامدار شرکت‌های پتروشیمی کند تا از سود بیشتری هم بهره‌مند شوند.

ضرورت کاهش درصد شناوری بازار سهام

بغزیان با بیان اینکه درصد شناوری بازار سهام ایران بسیار زیاد است، گفت: وقتی 80 درصد شناوری سهام در اختیار حقوقی‌ها قرار دارد و 20 درصد در اختیار افراد حقیقی است، این نشان می‌دهد که دولت از ظرفیت بازار سهام در مردمی‌سازی اقتصاد غفلت کرده و به سمت روش‌های غیرعلمی که در دنیا اصلاً رواج ندارد روی آورده است.

وی در این رابطه افزود: واقعاً اگر دولت به دنبال این است که وابستگی بودجه را به دلارهای نفتی بکاهد باید تلاش کند تا درصد شناوری بازار سهام ایران را به نفع افراد حقیقی تغییر دهد تا اقشار مختلف مردم از سهامداری خود لذت و نفع ببرند نه اینکه حقوقی‌ها هر موقع بخواهند بازار را در مسیر رشد قرار دهند و هر موقع هم صلاح بدانند بازار را وارد فاز نزولی کنند به عبارت بهتر حقوقی‌ها که اکثراً از دولت هستند از مردم نوسان می‌گیرند و در این شرایط سخن گفتن از مردمی‌سازی اقتصاد شبیه به شوخی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: البته شاید دولت از طریق این طرح بخواهد بخشی از بار پرداخت یارانه‌ها را کاهش دهد اما به طور کلی این روش جواب نمی‌دهد. فرض را بر این بگیرید دولت نفت خام را به مردم فروخت، مردم چگونه باید آن را تبدیل به ریال کنند؟ آیا قرار است از طریق بورس انرژی این اقدام صورت پذیرد یا اینکه حواله آن در بازار به فروش رسد؟ در اینجاست که امکان دارد مباحثی مانند دلالی و سایر مفسده‌ها به وجود آید.

بغزیان معتقد است، دولت برای جبران کسری بودجه و منابع مالی بودجه باید به دنبال راهکارهای عملی و تحقق‌پذیر برود نه اینکه فرآیندی را آغاز کند که در نهایت به سود دلالان است.

ضعف در توزیع منابع

وی بیان کرد: متأسفانه سال‌هاست در توزیع منابع با ضعف‌هایی مواجه هستیم که اگر این ضعف‌ها مدت‌ها پیش برطرف می‌‎شد امروز شرایط بهتری را تجربه می‌کردیم. همواره دولت‌ها نفت خام را فروخته‌اند و دلارها را صرف پرداخت حقوق و دستمزد و هزینه‌های جاری کرده‌اند. بهتر بود درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت صرف توسعه زیرساخت‌ها می‌شد تا دیگر به دنبال فروش نفت خام به مردم نباشیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ادامه افزود: در هیچ کشوری ثروت ملی را به مردم نمی‌فروشند زیرا ذاتاً مردم مالک آن هستند و دولت‌ها در قالب واگذاری سهام، مردم را منتفع می‌کنند.

بغزیان با بیان اینکه مردمی‌سازی اقتصاد باید اصولی و روش‌مند انجام شود، گفت: عده‌ای از روی احساس و تصمیمات نسنجیده می‌خواهند ثروت کشور را به حراج بگذارند و در نهایت هم بگویند این اقدام در راستای مردمی‌سازی اقتصاد بوده که انجام شده است. مولدسازی منابع و دارایی‌ها مهمترین گام در راستای مردمی‌سازی اقتصاد است و این نکته باید مدنظر قرار داد.

وی ادامه داد: منافع برخی در این است که اقتصاد مولد در کشور پیاده‌سازی نشود و گاهاً مانع فعالیت شرکت‌هایی می‌شوند که در خدمت تولید هستند. نان و آب این افراد در واردات است و به طرق مختلف می‌خواهند مردمی‌سازی اقتصاد را به حاشیه ببرند و مردم را نسبت به این عناوین بدبین سازند و دولت باید مراقب باشد تا اهداف اینها محقق نشود.

واگذاری نفت خام به مردم؛ مصداق بارز خام‌فروشی

به گفته بغزیان، واگذاری نفت خام به مردم مصداق بارز خام‌فروشی است و فرقی ندارد خام‌فروشی به خارجی‌ها باشد یا به مردم خودمان.

وی گفت: وقتی دولت‌ها با کوهی از مشکلات روبه‌رو می‌شوند تصمیمات غیردانشی و سطحی‌نگرانه اتخاذ می‌کنند. واقعاً دولت می‌خواهد مشکل بودجه را حل کند؟ تورم را مهار کند؟ با رشد تولید را محقق کند؟ راحت می‌توان برای اینها چاره‌اندیشی کرد. مشکل کسری بودجه را با کاهش هزینه‌های غیرضروری می‌توان حل کرد. مهار تورم با کاهش رشد پایه پولی محقق می‌شود و تولید را هم باید از طریق رقابت و حمایت از بخش خصوصی و نظارت شکوفایی کرد. اما دولت‌‎ها به این موارد بی‌اعتنا هستند و هرگاه کم آورده‌اند در جیب مردم دست کرده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه میان واگذاری بنزین به مردم با واگذاری نفت خام تفاوت دارد، تأکید کرد: فرض کنید وقتی به مردم بنزین تعلق می‌گیرد یک روستایی می‌داند آن بنزین را چگونه باید بفروشد و به ریال تبدیل کند اما نفت خام را باید چه کار کند؟! بهترین شیوه برای مردمی‌سازی اقتصاد سهامدار کردن مردم است.

ایده‌ای پوپولیستی

بغزیان در پایان با بیان اینکه ایده فروش نفت خام به مردم را باید ایده‌ای پوپولیستی دانست و خیلی اثرگذار نیست، گفت: زمانی می‌گفتند با فروش خودرو در بورس کالا بساط دلالی و فساد جمع می‌شود اما بعد از مدت کوتاهی بورس کالا به ابزاری برای رانت و فساد تبدیل شد و قیمت‌ خودروها هیچگاه ارزان نشد. این ایده برای رد گم کردن و وقت خریدن است و هیچ کارایی دیگری ندارد.    

گفت‌وگو از سعید امینی