جدال احسن بر پایه مقبولات و مسلمات طرف مقابل است + فیلم

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حاج‌ابوالقاسم، عضو مجلس خبرگان رهبری در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه از نکات مهم در تبادل فرهنگی و انتقال پیام دین مبین اسلام، گفت‌وگو با دیگران و به تعبیر اخص، مناظره و بیان شفاف دیدگاه‌هاست، اظهار کرد: قرآن در موارد مختلفی از گفت‌وگو استقبال کرده و در آیاتی مؤمنان و حتی پیروان ادیان آسمانی را به گفت‌وگو دعوت کرده است.

وی با اشاره به این آیه‌ سوره ‌آل‌عمران «قُلْ یا أهْلَ الکتاب تَعالَوا إلی کلمةٍ سَواءٍ بَیننا و بَینکم»، گفت: خداوند در این آیه فرموده است: «به اهل کتاب بگو، ما یک سخن مشترک داریم و بیاید درباره این سخن مشترک با هم گفت‌وگو کنیم و این را محور قرار دهیم و بر پایه این باور مشترک، سایر باورها را مورد ارزیابی و نقد قرار د‌هیم». همچنین قرآن در سوره نحل سه شیوه را برای دعوت به سمت خدا مطرح کرده است: «ادعُ إِلىٰ سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ ۖ وَجادِلهُم بِالَّتی هِی أَحسَنُ»؛ از مسیر حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن مردم را به سوی خدا دعوت کن. جدال احسن در مقابل جدال غیر احسن است و باید مناظره و گفت‌وگو بر پایه مقبولات و مسلمات صحیح طرف مقابل انجام شود. گاهی با شخصی مناظره می‌کنیم و او باور غلطی دارد. ما آن باور غلط را اساس اثبات حرفمان قرار می‌دهیم و این جدال به شیوه غیر احسن است.

حاج‌ابوالقاسم بیان کرد: اساس گفت‌وگو در جدال به شیوه احسن، مسلمات و مقبولات درست هستند و فرد آنها را باور دارد تا او را متوجه اشتباهش کنیم. قرآن کریم نمونه‌هایی از مناظره را پیش پای ما قرار داده است. برای مثال مناظره حضرت ابراهیم(ع) با نمرود، زیرا نمرود ادعای خدایی می‌کرد و حضرت ابراهیم(ع) فرمود: «خدا فردی است که می‌میراند و زنده می‌کند. البته نمرود مغالطه کرد و زندانی را آزاد و دیگری را اعدام کرد و گفت: «آن زندانی که آزاد کردم، زنده کردم و آنکه اعدام کردم، میراندم». حضرت ابراهیم(ع) بر روی دیگر مسلّمات تکیه کردند؛ «... اللَّهَ يَأْتی بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِها مِنَ الْمَغْرِبِ...»؛ خداوند متعال هر روز خورشید را از مشرق بالا می‌آورد و از مغرب پایین می‌آورد و این باور را همه می‌پذیرند. تو که ادعای خدایی داری انجام بده؛ «فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ».

این حافظ قرآن به گفت‌وگوی مسیحیان نجران با پیامبر(ص) در سوره آل‌عمران اشاره کرد و گفت: در این مناظره ایشان مدعی بودند که حضرت عیسی(ع) پسر خداست. پیامبر اسلام بر یکی از باورهای بنیادین آنها تکیه کرد. فرمود: «چرا می‌گویید عیسی پسر خداست، چون عیس پدر ندارد. پس فرزند خداست و از مادری پاک بدون پدر متولد شده است». پیامبر فرمود: «إِنَّ مَثَلَ عِيسى‌ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ». اگر استدلال شما این است، حضرت آدم نه تنها پدر نداشت، بلکه مادر هم نداشت و حضرت آدم نیز پسر خداست. خدا آدم را از خاک آفرید و عیسی را با قدرت خود از حضرت مریم(س) خلق کرد.

عضو مجلس خبرگان رهبری با تأکید بر اینکه قرآن کتابی است که ما را به گفت‌وگو با پیروان ادیان دیگر دعوت می‌کند، اظهار کرد: حضرت ابراهیم(ع) با نمرود یا حضرت موسی(ع) با فرعون و پیامبر اکرم(ص) با مسیحیان نجران مناظره کرد. با وجود مناظره‌های گوناگون، دین از ما توقع گفت‌و‌گو با سایرین و شنیدن سخن آنها و پاسخ مستدل و منطقی را دارد.

ضرورت رعایت آداب مناظره

حاج‌ابوالقاسم با بیان اینکه باید در این مسیر پیشگام باشیم، تصریح کرد: در تاریخ و سنت اسلامی اهل‌ بیت(ع) شاهد گفت‌وگو با مخالفان هستیم. امام صادق(ع) با برخی از ملحدان مثل ابن‌ابی العوجا مناظره کردند که بسیاری از آنها در کتب روایی نقل شده است. امام صادق(ع) از یکی از شاگردان خود به نام هشام به دلیل گفت‌وگو با فردی از مخالفان اهل‌بیت(ع) و مجاب کردن آن فرد نسبت به جایگاه اهل‌بیت(ع) و اعترافش به ضرورت وجود یک امام معصوم(ع) تجلیل کردند و این نکات از قرآن برداشت می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه باید آداب مناظره را رعایت کرد، گفت: پرهیز از توهین با صدای آرام سخن گفتن «وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ»، استفاده از مطالب دقیق و... از جمله آداب مناظره است. سنجیده سخن گفتن «قُولُوا قَوْلًا سَدِيداً» در مناظرات مهم است و قطعا کارهایمان سامان می‌یابد و طرف مقابل تأثیر می‌پذیرد و روابط انسان‌ها حسنه شود. گاهی در گفت‌وگو انسان دچار اشتباه می‌شود و این از برکات گفت‌وگوست که نباید از آن غافل شویم. خدا به همه ما توفیق عمل به گفته‌های قرآن و قرار گرفتن در این مسیر را بدهد.