مباحثه‌ای در باب معنامحوری تلاوت‌ها در مسابقات سراسری قرآن
پس از انتشار گفت‌وگویی پیرامون مسابقات سراسری قرآن کریم مباحثه‌ای در باب معنامحور بودن تلاوت‌های این دوره از مسابقات را شاهد بودیم، محمود لطفی‌نیا اعتقاد دارد تلاوت‌های چهل و چهارمین دوره مسابقات سراسری قرآن به سمت معنامحوری سوق داشته اما داود جعفری اعتقاد دارد مبحث معنامحوری قابل ارزیابی نیست.
به گزارش ایکنا، روز گذشته چهاردهم دیماه گفت‌وگویی با محمود لطفی‌نیا، قاری بین‌المللی و پیشکسوت قرآنی کشورمان پیرامون چهل و چهارمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم منتشر شد. لطفی‌نیا در این گفت‌وگو که با تیتر «سوق یافتن تلاوت‌های مسابقات قرآن به سمت معنامحوری/ راه حل کسب رتبه اول قرائت» بر روی خروجی قرار گرفت نتیجه بازنگری در آیین‌نامه مسابقات را معنامحورتر شدن تلاوت قاریان این دوره عنوان کرده بود.
با انتشار این مطلب در صفحه اینستاگرامی ایکنا برخی فعالان قرآنی کشورمان نظرات خود در مورد این نظر را اعلام کردند که در این بین نظر داود جعفری، دبیر جشنواره تلاوت‌های مجلسی بیشتر از سایر نظرات دیده شد و واکنش محمود لطفی‌نیا را نیز به دنبال داشت؛
متن کامل نظر جعفری به این شرح زیر است: «ممنون از جناب استاد لطفی‌نیا که همیشه با تأمل درباره معنامحوری سخن گفته‌اند. اما به‌طور مشخص و واضح نه در تلاوت قدما و نه در تلاوت قاریان جدید چیزی به اسم معنامحوری و معناخوانی هنر قرائت نداشتیم.
تمام مواردی که اساتید و مدرسان برای تشخیص معناگرایانه به آن اهتمام دارند چیزی جز حس تلاوت‌کننده نیست. این حس و انتخاب ملودی بر پایه شناخت جملات مختلف در هر قاری و در هر سبک کاملاً می‌تواند متفاوت از آن چیزی باشد که ما نامش را معنامحوری عام می‌نامیم و برای آن درصدی از نمرات را قائل هستیم.
موضوع وقف و ابتدا در تلاوت با موضوع حس و حال تلاوت‌کننده دو مقوله جدا از یکدیگر است که اگر تلاوت‌کننده به حس خود رجوع کند و جان مطلب را دریابد می‌تواند با انگیزه القای معنا و تلفیق حس ملودیک خود آن را بیان کند، در جایی مستمع این ارتباط را می‌پذیرد و متوجه آن می‌شود و در جایی مستمع آن را نمی‌پذیرد و تنها این قطعه را یک قطعه هنری می‌پندارد. به عنوان مثال در «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» ... اگر قاری بخواند «اللَّهُ نُورُ» ... و مجدد بخواند «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» و مکث کند و بعد بخواند «مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ» از حیث معنا هیچ ضربه‌ای به آیه وارد نخواهد شد، چرا که کلمه الله با یکی از صفات خودش بیان شده و مجدد در تکرار تا کلمه «وَالْأَرْضِ» جمله کامل شده است و در ادامه «مَثَلُ نُورِهِ» را بیان می‌کند.
اگر یک قاری خواست با این ترکیب و این اقتباس از آیات تلاوت کند! کدام داور وقف و ابتدا است که از او نمره‌ای کم نکند و کدام داور لحن است که بتواند با این آیین‌نامه قاری را تشویق و نمردهی کند؟ معنامحوری یعنی حس و حال قاری در همان لحظه و همان دقیقه و تلفیق ملودیک کلام به علاوه تکمیل بخشی، عمده‌ای یا کل مفهوم آیه در یک، دو یا چند نفس. لذا با احترام به نظر استاد لطفی‌نیا باید گفت ابداً مبحث معنامحوری قابل ارزیابی نیست، چرا که به قول آن بنده خدا به تعداد آدم‌های روی زمین راه برای رسیدن به خدا فراهم است و به همان میزان راه برای ایجاد حس خوب و حال متفاوت برای تکرار یک یا چند بخش از یک آیه؛ که ایضاً حال و حس را نمی‌توان اندازه‌گیری کرد و مبحثی تحقیقاً نصفه قابل درک کردن است. فرض کنید یک زنجیر طلا را به شما بدهند و بگویند با چشم و سبک و سنگین کردن میزان آن را بگویید...! شاید بتوان به تقریب میزان آن را گفت اما باید بدانیم این متاع با گرم و سوتی کم و زیاد می‌شود در محاسبه قدر و ارزش آن در معامله کلی ضرر یا سود خواهد داشت که مقدار آن اینگونه به دست نمی‌آید.»
بعد از انتشار این نظر در پست اینستاگرامی ایکنا، محمود لطفی‌نیا نیز با توجه به حضور نداشتن در شبکه‌های اجتماعی، یادداشتی را به عنوان پاسخ به این نظر در اختیار ایکنا قرار داد تا در مورد انتشار آن تصمیم‌گیری کند. پاسخ لطفی‌نیا به نظر داوود جعفری در مورد تلاوت معنامحور به شرح زیر است.
«با سلام و تشکر از واکنش خوب برادر عزیزم جناب داود جعفری نسبت به عرایض بنده که در مصاحبه مورخ سه‌شنبه ۱۴ دیماه ۱۴۰۰ در خبرگزاری ایکنا منتشر شد.
قرائت هر متنی مشتمل بر دو محور است، «اداء» و «تنغیم»؛ اداء شامل تلفظ کلمات و ترکیب جملات از حیث ابتدا و انتهای جملات و عبارات است.
اما تنغیم، آهنگ جملات از حیث گویش صحیح و فصیح است. در گویش صحیح و فصیح دو نکته مورد لحاظ قرار می‌گیرد. 1 - صداگذاری صحیح 2 - حس کامل (اگر کسی بخواهد حس کامل و صحیحی در گویش داشته باشد حتماً باید با اجزاء کلام آشنایی کامل داشته باشد تا بتواند با ارائه حس منطبق با کلام، بر تأثیرگذاری کلام بیافزاید!) تا اینجا حتی اگر موسیقی نباشد باز کلام تأثیر‌گذار خواهد بود! (چنانچه در گویش خطبا، گویندگان، شعرا و سایر صداپیشگان مصادیق آن را می‌توانید دریابید.)
وقتی پای موسیقی و لحن در میان آمد، قرائت متن دو وضعیت خواهد داشت! 1 - یا آهنگ موسیقایی با حس و اداء مطابقت خواهد داشت (که بر تأثیرگذاری آن افزوده خواهد شد.) 2 - یا آهنگ موسیقایی با حس و اداء مطابقت نخواهد داشت!
عواملی که منجر به عدم انطباق حس و اداء می‌باشند، عبارتند از:
1 - عدم شناخت اجزای کلام و گزینش ملودی مناسب برای آن
2 - عدم شناخت فضای مناسب موسیقایی و تطبیق آن با اجزای کلام
3 - عدم شناخت و مهارت در صداگذاری و صداسازی(رنگ آمیزی صوت)
در پایان قابل ذکر است همه این موارد در نزد اهل فن قابل ارزیابی است، اگر ارزیاب علم، تجربه و شناخت کافی از مهارت‌های اداء و موسیقی داشته باشد. موسیقی عالم وسیعی دارد و اگر محدود به سلیقه و طبع افراد شود، قابل ارزیابی نخواهد بود، اما اگر علم و تجربه و مهارت ارزیاب (داور) از حد و مرز سلیقه و طبع فراتر باشد و نگاه او به همه ابعاد وجودی صدا و لحن و اداء شناخت کامل داشته باشد، نگرانی از عدم تشخیص معناگرایی در تلاوت، بی‌مورد خواهد بود.
معناگرایی در هیچ سبک و سلیقه‌ای محدود نشود اما در مورد آیین‌نامه آنچه که مسلم است این است که بهترین اساتید کشور با ویژگی‌های فوق‌الذکر تمام تلاش خود را نموده‌اند تا این مهم تحقق پذیرد و داعیه کمال ندارند، اما به صحت و استواری حرکت خود معتقدند.
اما نکته‌ای که در حوزه وقف و ابتدا اشاره فرمودید، مربوط می‌شود به سبک‌های برگزاری مسابقات، چنانچه خود حضرتعالی ابتکار جالب و خوب مسابقات(تلاوت مجلسی) را به انجام رسانده‌اید.
بله برای تلاوت مجلسی و سبک خوانش قرآن و اجرای تلاوت در آن فضا شما می‌توانید از قواعد دیگری برای ارزیابی تلاوت‌ها استفاده کنید.
وَالسَّلَامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى»
انتهای پیام
