شش توصیه اسلام درباره حقوق کارگران / دیدگاه قرآن در مورد دستمزد عادلانه چیست
عضو هیئت علمی دانشگاه قم اظهار کرد: «پرداخت دستمزد عادلانه»، «آزادى در انتخاب شغل»، «احترام به قراردادها»، «تأمين اجتماعى و بيمه براى كارگر»، «تحميل نكردن كارهاى سنگين» و «امين بودن نيروى كار» مهم‌ترین حقوق کارگران هستند که كارفرمايان به رعايت آن سفارش شده‌اند.
به گزارش ایکنا، رهبر معظم انقلاب 17 اردیبهشت‌‌ماه به مناسبت هفته کار و کارگر در ارتباط تصویری مستقیم و سه ساعته با هفت مجموعه تولیدی ضمن تأکید بر نقش و اهمیت جایگاه کارگر و وظایف متقابل کارگر و کارفرما در افزایش کمّی و کیفی تولید و ایجاد ثروت در یک اقتصاد سالم، به بیان نکاتی در خصوص علت نامگذاری امسال به عنوان سال جهش تولید و الزامات تحقق این شعار و بخش‌هایی که باید بر آنها تمرکز ویژه شود پرداختند و وظایف مسئولان در این عرصه را بیان کردند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تبریک هفته کارگر به همه کارگران و زحمتکشان، شنیدن گزارش‌های امیدبخش از تولید را شیرین و جذاب خواندند و با تأکید بر انتشار عمومی این گزارشها گفتند: «رفع مشکلات جامعه کارگری یکی از مسائل مهم است که باید نسبت به آن اهتمام شود.»
حجت‌الاسلام والمسلمین سعید فراهانی‌فرد، کارشناس اقتصاد اسلامی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه قم، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره حقوق و جایگاه کارگر در دین مبین اسلام پرداخت و اظهار کرد: يكى از عوامل اساسى شكوفايى اقتصاد، بهبود وضعيت توليد است. از سوی دیگر، نيروى كار، يكى از اركان اصلى توليد است؛ به همین دلیل در دين مبین اسلام سفارش‌های زیادی درباره رعایت حقوق کارگران به كارفرمايان شده است. یکی از این حقوقی که كارفرمايان به رعايت آنها سفارش شده‌اند، «پرداخت دستمزد عادلانه» است.
بیشتر بخوانید:
- تولید خوب اقتصاد را در مقابل ویروس‌های مهاجم ایمن می‌کند
- لزوم تغییر نگاه به مقوله کار در گام دوم انقلاب / جهش تولید با دستمزد حداقلی کارگران محقق نمی‌شود
وی با اشاره به دستمزد نیروی کار در اقتصاد اسلامی، ادامه داد: دستمزد نيروى كار به صورت معمول، بر اساس عرضه و تقاضاى كار تعيين مىشود؛ بنابراين، در جوامعى كه نيروى كار، فراوان است، دستمزدها كاهش مىيابد و ممكن است در حدى قرار گيرد كه تأمين‌كننده حداقل نيازهاى ضروری آنان نيز نباشد. در اقتصادى اسلامی، دستمزدها علاوه بر اینکه بايد تأمين‌كننده نيازهاى اساسى انسان باشد، متناسب با كيفيت و مقدار آن بايد افزايش يابد.
آزادى کارگران در انتخاب شغل
عضو هیئت علمی دانشگاه قم درباره جایگاه دستمزد عادلانه در قرآن کریم اظهار کرد: برخى درباره عادلانه بودن دستمزد از «وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛ و از ارزش اموال مردم مكاهيد و در زمين سر به فساد برمداريد» (الشعراء/183) استفاده كردهاند. حضرت امام صادق(ع) نيز از پدران بزرگوار خود نقل مىكنند كه رسول خدا(ص) فرمودند: «مَن ظَلم اَجیراً أَجرَهُ احبَطَ اللهُ عَمَلهُ وَ حرَّمَ عَلیهِ ریحَ الجَنَّةِ» یعنی كسى‌كه حقوق كارگرى را پايمال كند، خداوند اعمال او را تباه و او را از بهشت محروم مىكند.
وی ادامه داد: همچنین امام كاظم(ع) از پدران بزرگوار خود نقل مىكند كه رسول خدا(ص) فرمودند: «إنّ اللّه َ عزّ و جلّ غافِـرُ كلِّ ذنبٍ ، إلاّ مَنْ أحدَثَ دِينا، أو غَصَبَ أجِيرا أجرَهُ، أو رَجُلٌ باعَ حُرّا» یعنی خداوند متعالى هر گناهى را مىبخشد؛ مگر كسى‌كه دستمزد كارگر يا مهريه زنى را نپردازد. روايات بسیاری در این مورد وجود دارد كه در پرداخت حقوق كارگر درنگ نکنید و پيش از آنكه عرق وی بخشكد، دستمزد او را پرداخت کنید.
فراهانی‌فرد یادآور شد: دومین حقی که کارفرمایان به رعایت آن سفارش شده‌اند «آزادى در انتخاب شغل» است. يكى از اصول اساسى در اقتصاد اسلامى، تأمين آزادى اقتصادى افراد در همه زمينهها است اما از آنجا كه آزادى در اسلام با مسئوليت همراه است لذا محدوديتهايى در جهت حفظ اين مسئوليت قرار داده شده است. بر این اساس، نيروى كار، مطابق استعداد و سليقه خود در انتخاب شغلِ دلخواه، آزادى عمل داشته و آزادى او فقط به كارهايى محدود است كه در جهت خلاف مصالح جامعه باشد.
احترام به قراردادها در دین اسلام
این کارشناس اقتصاد اسلامی بیان کرد: در برخى از روايات آمده است كه هر گاه كسى زمينى را اجاره مىكند، كارگرانى كه روى زمين كار مىكنند، همراه بازمين منتقل نمىشوند و كسى حق ندارد آنها را مجبور كند براى صاحبكار بعدى كار كنند؛ بلكه آزادند هر جا بخواهند مىمانند و هر جا بخواهند مىروند.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم یادآور شد: حق دیگر کارگران بر رعایت آن تأکید شده، «احترام به قراردادها» است. يكى از مشكلاتى كه كارگران معمولاً با آن مواجه هستند، اين است كه صاحبان كار، هنگام ركود و پائين آمدن قيمتها، آنها را اخراج مىكنند يا هر گاه كارگرى را با دستمزد كمتر بيابند، عذر كارگر قبلى را مىخواهند. گاهى نيز برخى از كارگران ماهر، چنين مشكلى را براى كار فرما فراهم مىكنند؛ بدین‌معنی که اگر كارى با دستمزد بالاترى پیدا کنند، محل كارخود را ترك خواهند کرد. چنین مشکلی در برخى از نظام‌های اقتصادی از راه انعقاد قرارداد و احترام به آن از هر دو طرف برطرف شده است. در نظام اسلامى هم بر احترام قراردادها و وفاى به آنها تأكيد زیادی صورت گرفته است. از سوی دیگر این قراردادها بايد براساس عدل و انصاف منعقد شوند.
اهمیت تأمين اجتماعى و بيمه براى كارگر
فراهانی‌فرد ادامه داد: نکته دیگر درباره «تأمين اجتماعى و بيمه براى كارگر» است. هر وقت یک كارگر درباره آينده خود و خانوادهاش دارای فراغت بال باشد، کمیت و کیفیت کار وی نیز بالاتر خواهد بود؛ به همين دلیل است که امروزه، در بيشتر كشورها، كارگران تحت پوشش بيمههاى گوناگونى از قبيل درمان، حوادث، فوت و بيمه بازنشستگى قرار دارند و صاحبان كار اعم از بخش خصوصى يا دولتى موظف هستند بخش عمدهاى از هزينه اين بيمهها را تأمين كنند.
وی افزود: در دين مبین اسلام نيز به اين مسئله توجه فراوانى شده است و افزون بر اصل تكافل عمومى كه همه مسلمانان را در برابر يكديگر در اين‌باره مسئول مىداند، دولت اسلامى نيز موظف است زمينه فراهم ساختن چنين تسهيلاتى را پديد آورد. در نظام اسلامى، حتى غيرمسلمانانى كه در جامعه اسلامى زندگى مىكنند، از چنين امكاناتى برخوردار هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم بیان کرد: همچنين اشخاصى كه به دلایل مختلفی توان فعاليت اقتصادى ندارند يا در اثر حادثهاى، توان خود را از دست مىدهند، تحت پوشش حمايتى دولت اسلامى قرار مىگيرند. درآمدهاى حاصل از خمس، زكات، صدقات و ساير درآمدهاى دولت اسلامى، تأمين كننده چنين هزينههايى است.
فراهانی‌فرد گفت: از امام موسى كاظم(ع) در اين مورد نقل شده است که كسى‌كه به دنبال روزى حلال براى تأمين زندگى خود و خانوادهاش مىرود، مانند كسى است كه در راه خدا جهاد مىكند؛ پس اگر حادثهاى براى او پيش آمد كه از كار بازماند، گذران زندگى خانوادهاش به عهده خدا و پيامبر او یعنی دولت اسلامى است و اگر فوت كند، پرداخت بدهى او به عهده امام است كه اگر نپردازد، گناه آن به عهده اوست.
تحميل نكردن كارهاى سنگين به کارگران
این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: پنجمین حق کارگر که کارفرمایان به رعایت آن سفارش شده‌اند «تحميل نكردن كارهاى سنگين» است. در جامعه اسلامى به رعايت حال كارگران و به طور كلى افراد زير دست، سفارش فراوانى شده است. پيامبر اكرم(ص) به مسلمانان يادآورى مىكند كه از آنچه مىخوريد، به افراد زيردست خود بخورانيد و از آنچه مىپوشيد، به آنان بپوشانيد و آنان را به كارهاى فوق طاقتشان وادار نكنيد. همچنين ساعات كار كارگر بايد به گونهاى تنظيم شود كه فرصت عبادت و استراحت داشته باشد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه قم اضافه کرد: ششمین مورد «امين بودن نيروى كار» است كسى‌كه براى كارى استخدام مىشود و ابزارى در اختيار او قرار مىگيرد، امين است و هر گاه آن وسيله بدون كوتاهى شخص خسارت ديد، نيروى كار ضامن نيست. امام صادق(ع) در اين مورد فرموده‌اند: «زرگر و شوينده لباس و بافنده، ضامن خسارت وارد به مال نيستند؛ مگر اين كه در معرض اتهام باشند و درباره امانت آنان ترديد باشد.» در اين صورت بايد شاهد بياورد شايد از او چيزى مشخص شود. بديهى است كه رعايت اين حقوق، موجب دلگرمى كارگر شده و انگيزه او را براى كار بيشتر و بهتر افزايش مىدهد.
گفت‌وگو: اکبر ابراهیمی
انتهای پیام
