هزینه‌های گزاف دریافت کتاب‌های الکترونیک برای محققان / پژوهش دو موضوع کلیدی قرآنی در قرنطینه
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف قرآن گفت: هزینه دریافت کتاب‌های الکترونیک برای محققانی که نیازمند بررسی منابع متعددند و از آنجایی که همه این منابع مورد استفاده نخواهد بود، بسیار گزاف است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف قرآن، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به پیگیری پروژه‌های علمی در ایام شیوع ویروس کرونا و قرنطینه، گفت: در این روز‌ها دو موضوع نظریه مفاهیم بنیادین قرآن و مبانی انتقادی مباحث نظام‌سازی را بررسی می‌کنم و زمانی که به منابع مکتوب دسترسی ندارم، از طریق پایگاه‌های اینترنتی از مقالات علمی استفاده می‌کنم.
وی افزود: در رابطه با موضوع نخست ۱۵۰ مقاله را شناسایی کرده‌ام که اگر کاملاً با موضوع مرتبط باشد، تمام مقاله و اگر بخشی از آن مرتبط باشد، چکیده و نتایج آن را مطالعه می‌کنم و تقریباً این مقالات را ذخیره کرده و این مقالات کتابخانه همراهم شده‌اند. البته منابع مکتوب در کتابخانه‌ها نیز برای موضوع نظریه مفاهیم بنیادین قرآن محدود است و بیش از دو منبع یعنی کتاب‌های مفاهیم اخلاقی قرآن نوشته «توشی‌هیکو ایزوتسو» و معناشناسی شناخت قرآن نوشته حجت‌الاسلام‌و المسلمین علیرضا قائمی‌نیا را نیافتم و این دو کتاب آثار مهمی‌اند و باید همه متن آن به دقت مورد بررسی قرار گیرد و برخی فصول آنها را چندین بار مطالعه کرده‌ام.
بهمنی تصریح کرد: درباره موضوع دوم تحقیقم نیز از طریق پایگاه‌های اینترنتی، مقالات گوناگون را درباره نظام‌سازی مطالعه می‌کنم. البته قدری به قوت‌های مقالات می‌پردازم، اما اغلب نقد و بررسی آنها مورد توجه است. بنابراین در رشته علوم قرآن اغلب نیازمندی‌های تتبعی در منابع الکترونیک و فضای مجازی فراهم شده است.
انتشار الکترونیکی منابع پژوهشگاه فرهنگ و قرآن
پژوهشگاه فرهنگ و معارف قرآن به این مسئله توجه ویژه‌ای داشته و در همه پژوهشکده‌ها و گروه‌ها، آثاری که به صورت مکتوب منتشر می‌شوند، به صورت دیجیتال نیز درآمده و در نرم‌افزاری با عنوان «پژوهان» در دسترس محققان و پژووهشگران قرار گرفته است
این محقق با تأکید بر انتشار الکترونیکی کتاب‌ها و مقالات، گفت: پژوهشگاه فرهنگ و معارف قرآن به این مسئله توجه ویژه‌ای داشته است و در همه پژوهشکده‌ها و گروه‌ها آثار مکتوب به صورت دیجیتال در قالب نرم‌افزاری با عنوان «پژوهان» در دسترس محققان و پژوهشگران قرار گرفته است. البته در پژوهش نیاز است که بر موضوعات خاصی تمرکز کنیم؛ از این رو آثار پژوهشی یک پژوهشکده در پژوهشم کاربردی ندارد و حتی الامکان نیاز به تمام کتاب‌ها و مقالات منتشر شده درباره موضوعات یادشده را دارم تا بدانم در این موضوعات چه بررسی‌ها و تحقیقاتی انجام شده و به چه نتایجی رسیده‌اند.
سهم فضای مجازی در جست‌وجوی اطلاعات
وی با بیان اینکه سهم زیادی از اطلاعات را می‌توان از فضای مجازی دریافت کرد، تصریح کرد: درباره کتاب‌های الکترونیک یا کتاب‌های مکتوبی که به صورت الکترونیک درآمده‌اند، مسائل فراوان و پیچیده‌ای وجود دارد. یکی از این مسائل مربوط به حقوق نویسنده و ناشر است که نمی‌توان این آثار را بدون در نظر گرفتن حقوق این دو به صورت الکترونیک منتشر کرد، اما آثاری که از این حیث آزاد هستند و مخاطبان عام، دانشجویان، پژوهشگران و محققان و ... به آنها نیاز دارند، ضروری است که به صورت الکترونیک درآیند و البته رایگان بودن آنها برای محققان شرایط مطلوبی را به وجود می‌آورد.
بهمنی ادامه داد: اغلب سایت‌ها و پایگاه‌های الکترونیکی کتاب نظیر مؤسسه نور به ارائه آثار دیجیتال می‌پردازد. هزینه‌ای را در قبال ارائه یک اثر دریافت می‌کند و گاهی پژوهشگاه برای کمک، سهمیه‌هایی را خریداری می‌کند تا محققان بتوانند از آنها بهره‌مند شوند، اما این اقدام دائمی نیست. بنابراین اگر شرایطی فراهم شود که رایگان بتوان به این آثار دسترسی داشت، بسیار کمک‌کننده و مؤثر خواهد بود و این امر از نظر ملی و هم جهانی حائز اهمیت است.
لزوم دسترسی رایگان به منابع
وی تصریح کرد: حدود بیست سال پیش که معاون پژوهشی مرکز فرهنگ و معارف قرآن بودم، طرحی را پیشنهاد کردم که همه آثار کتابخانه با حفظ حقوق ناشر و مؤلف به صورت دیجیتال درآید که تا حدودی پیش رفت و اکنون مؤسسه نور این کار را انجام می‌دهد، اما محققی که نیاز دارد به منابع متعددی مراجعه کند، هزینه گزافی را پرداخت خواهد کرد، زیرا شاید 800 منبع را بررسی کند و فقط 200 منبع آن مورد استفاده پژوهش قرار گیرد.
بهمنی در پایان پیشنهاد کرد: دست‌کم برای افرادی که به صورت رسمی به امر پژوهش و تحقیق می‌پردازند، این منابع رایگان در اختیارشان قرار گیرد. هر چند این امر آفت‌هایی دارد و ممکن است باعث رواج کپی‌های غیرمجاز شود؛ بنابراین از یک سو هم باید بستر امنیتی این فضا تقویت شود و در این راستا حمایت سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی و علمی ضروری است.
انتهای پیام
