به گزارش
خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا)، آذرماه امسال چهارمین سال حضور حجتالاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی، معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که عالیترین نهاد قرآنی دولت است، پشت سر گذاشته میشود، چهار سالی که در آن با سه وزیر همکاری داشته و البته بیش از همیشه تلاش داشته است تا با استفاده از برنامهها و فعالیتهای مختلف «مفاهیم قرآن» را در جامعه عمومی کند. برای همین بود که در این سالها اغلب شعار فعالیتها و برنامههای معاونت قرآن وزارت ارشاد «به سوی فهم قرآن» یا مواردی از این دست بوده است.
معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد که همیشه رابطه خوبی با رسانهها و خبرنگاران داشته است، بار دیگر رو در روی خبرنگار ایکنا قرار گرفته تا پاسخگوی سوالاتی در مورد فعالیتها و برنامههای صورت گرفته و در دست اجرای این معاونت باشد.
حشمتی در این گفتوگو از آمار حفظ قرآن که این روزها ارقام عجیبی از آن به صفحه اصلی رسانهها راهیافته است، سخن گفته و اشارههایی هم به اختلافات رسانهای شده ستاد عالی مسابقات و کمیسیون تبلیغ و ترویج داشته است. وی همچنین از در دست اجرا بودن دو طرح بزرگ توسط معاونت قرآن و عترت خبر داده و از عملیاتی شدن آنها و اثرات آن بر روند فعالیت های قرآنی کشور سخن گفته است. مشروح این گفتوگو در ادامه آمده است.
از حدود دو سال قبل طرح جامع شناسنامه قرآنی کشور کلید زده شده است، طی این دو سال هیچ خبری از این طرح منتشر نشد تا اینکه ظاهراً اخیراً به جریان افتاده و جلسات مربوط به هماهنگیهای آن در حال برپایی است، سوالی که مطرح است این است که این شناسنامه چه خروجی را میخواهد و برای فعالیتهای قرآنی کشور با خود به همراه داشته باشد؟مبنای برنامهریزی در هر حوزه داشتن اطلاعات دقیق و جامع در آن حوزه است، براساس این اطلاعات است که برنامهریزی و سیاستگذاریها صورت میگیرد. در حوزه قرآنی همانطور که اطلاع دارید، هیچ اطلاعات ثبت شدهای وجود نداشته و حتی اطلاعات اولیه را نیز نداریم.
به عنوان مثال، مهمترین فعالیتی که در کشور در جریان است، بحث حفظ قرآن کریم است، در حال حاضر اگر از مسئولان سوال شود که چه تعداد حافظ قرآن کریم در کشور تربیت شده است، از 10 هزار نفر تا یک یا دو میلیون نفر آمار ارائه میشود، اخیراً آماری شنیده شده است که کمتر به واقعیت نزدیک است. ارائه آمار چند میلیونی در ابتدا این موضوع را به ذهن متبادر میکند که احتمالاً نهاد آماردهنده تربیت این تعداد حافظ قرآن کریم را در برنامه خود دارد، نه اینکه این تعداد را در حال حاضر تربیت کرده باشد.
به همین ترتیب اطلاعات ما از تعداد موسسات، تعداد فعالان قرآنی و نیروهای انسانی و سایر فعالیتها و برنامهها، براساس آمار دقیقی نیست. ما به غیر از حوزه مکتوب که تقریباً اطلاعات کامل در مورد آن وجود دارد و میدانیم چه کتابهایی در حوزه قرآن چاپ شده، چه تیراژی داشته است و ...، از سایر حوزهها هیچ آمار و اطلاعات دقیقی در دست نداریم و اطلاعات بسیار ناقص است.
از همان ابتدا که در معاونت حضور یافتم به دنبال برطرف کردن این مشکل بودم، در همین راستا دو اقدام انجام شد، یکی از این اقدامات طراحی سامانه جامع قرآنیان بوده است تا سایرین استفاده کنند.
سامانه هم جزء طرحهای زمانبر معاونت است، چه زمانی کار این سامانه پایان مییابد؟این سامانه آماده و در حال تحویل است، در نمایشگاه قرآن کارهای ابتدایی در مورد آن صورت گرفت. در این زمینه ما با بانکهای اطلاعاتی شروع کردیم. برای این کار نیز به یک طرح سرشماری فرهنگی در حوزه دین رسیدیم، یکی از زیر طرحهای این طرح حوزه قرآن است که پروژه آن تعریف شده و پروپوزال آن تحویل داده شده است.
همان شناسنامه جامع قرآنی کشور منظورتان است؟ بله
این شناسنامه و کار سرشماری آن چه زمانی عملیاتی و اجرایی میشود؟کارهای سرشماری پرهزینه هستند، اگر ما برای حوزه قرآنی 100 هزار رکورد را مد نظر قرار دهیم، هزینه بسیار زیادی را میطلبد، اگر مشکل اعتبار برطرف شود این طرح روند اجرایی خود را آغاز خواهد کرد، در همین راستا با وزارتخانه در حال رایزینی هستیم تا هزینههای این طرح از محل اعتبارات عطف تأمین شود.
من خودم در این زمینه دارای سابقه هستم و سرشماری مساجد را در سال 75 انجام دادیم که خروجی مطلوبی داشت، همان موضوع و همان سابقه مبنایی برای این سرشماری شده است.
با توجه به تجربیاتی که وجود دارد، اگر این کار انجام شود نهادهای بسیار زیادی میتوانند از آن بهرهمند شوند. با استفاده از این طرح میتوانیم آمار تمامی فعالیتها را به دست بیاوریم، بعد از احصاء آمار دست نهادها برای برنامهریزی هدفمند بازتر خواهد بود.
علت طولانی شدن این طرح چه چیزی بوده است؟ آیا باز هم کمبود هزینه علت اصلی بوده است؟کار مطالعاتی این گونه طرحها بسیار سنگین است، همانطور که گفتید بخش دیگری از این تأخیر مربوط به بحث اعتبار است. این قبیل طرحها به گونهای نیست که در یک فاز به پایان برسد، بلکه باید به صورت یکپارچه و در یک مرحله اجرا شود.
ما شاهد برخی فعالیتها و برنامههای نیمه کاره در معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد هستیم، به عنوان مثال چند سالی میشود که برگزاری اختتامیه جشنواره محمد رسول الله(ص) که تمامی فرآیند آن پایان پذیرفته، به تعویق افتاده است، نمونههایی از این قبیل برنامهها در معاونت وجود دارد، این برنامهها چه زمانی بسته خواهند شد؟در مورد جشنواره محمد رسول الله(ص) همه فرآیندها انجام شده و تنها اختتامیه باقیمانده است و به احتمال زیاد بعد از محرم و صفر اختتامیه این جشنواره برگزار خواهد شد. سایر برنامهها نیز به همین ترتیب است.
بخش دیگری از فعالیتهای معاونت قرآن و عترت که توان بسیار زیادی از معاونت را نیز میگیرد، نمایشگاه قرآن است، فعالیتهای مربوط به دوره آینده نمایشگاه کلید خورده است یا خیر؟برای نمایشگاه بیست و ششم نشستی را با عوامل برگزار کردیم و بعد از آن نشست بود که دبیرخانه فعال شد. گزارش دوره بیست و پنجم نیز جمعآوری شده و در چند لایه منتشر خواهد شد. جلسات اولیه دوره بیست و ششم نیز برگزار شده و انشاء الله شورای سیاستگذاری را نیز فعال خواهیم کرد. اما در حال حاضر دبیرخانه نمایشگاه فعال شده است.
یکی از موضوعات داغی که این روزها در مورد آن بسیار بحث میشود و برخی مسئولان نیز آمارهای قابل توجهی در مورد آن ارائه میدهند، بحث حفظ قرآن کریم است که شما در ابتدای صحبتهای خود در این گفتوگو به بحث غیرقابل بودن آمارها هم اشاره کردید، اخیراً هم در یکی از سخنرانیها به حمایت معاونت قرآنی از طرحهایی که منجر به افزایش تعداد حفاظ در کشور شود اشاره کرده بودید، معاونت قرآن و عترت تاکنون چه برنامههایی در زمینه حفظ قرآن کریم داشته و یا در آینده خواهد داشت؟معاونت وارد کارهای اجرایی از این دست نمیشود و هر اقدامی که در این زمینه انجام شود از طریق موسسات که مورد حمایت ما هستند، صورت میگیرد. در حوزه جشنوارهها و ... نیز به همین ترتیب است و لذا ما تلاش میکنیم تا معاونت در این زمینه تنها در حوزه سیاستگذاری فعال باشد.
سیاست خاصی در این زمینه تاکنون طراحی کردهاید؟ما منتظر ستاد راهبری طرح ملی حفظ هستیم تا ببینیم آیا وظیفهای بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهد گذاشت یا خیر، طبیعتاً بخش عمدهای از بحث حفظ قرآن کریم باید در کمیسیون تبلیغ و ترویج شورای توسعه فرهنگ قرآنی مورد توجه قرار گیرد. اگر وظیفهای برعهده ما گذاشته شود، تلاش خواهیم کرد تا بر مدار آن آییننامه و سایر وظایف را تنقیح کنیم و بعد وارد عملیات شویم.
ما در هفتههای اخیر شاهد رسانهای شدن اختلافات ستاد عالی مسابقات و کمیسیون تبلیغ و ترویج بودیم؟ نظر شما در مورد این اختلافات چه چیزی هست؟این اختلاف بین ستاد و کمیسیون نیست، اختلاف یک شخص با ستاد عالی مسابقات است. وزیر محترم ارشاد و معاون قرآن و عترت وی رئیس و دبیر کمیسیون فعالیتهای تبلیغی و ترویجی هستند بنابر این تنها این دو جایگاه میتوانند و اجازه دارند تا در مورد این قبیل اختلافات طرح گفتوگو داشته باشند.
شما به عنوان دبیر کمیسیون فعالیتهای تبلیغی و ترویجی شورای توسعه فرهنگ قرآنی، ستاد عالی مسابقات و جایگاه آن را قانونی می دانید یا خیر؟ ستاد عالی مسابقات در واقع کارگروه مسابقات کمیسیون تبلیغ و ترویج است.
گردش کار بین ستاد عالی مسابقات و کمیسیون وجود دارد یا خیر؟بله، البته که گردش کار وجود دارد، من عضو ستاد هستم و در جلسات آن حضور مییابم. کمیسیون یک هویت دارد که معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد دبیر این کمیسیون و عضو ستاد عالی مسابقات است. ما اگر اعلام موضعی داشته باشیم حتماً آن را اعلام خواهیم کرد، ما البته نقد داریم و آن را در جلسات نیز مطرح میکنیم.
با این وجود نه تنها کارشناسان معاونت بلکه تمام نیروهای قرآنی آزاد هستند تا نظرات خودشان را در مورد موضوعات مختلف ابراز دارند.
حدود دو سه سالی میشود که معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد، محور تمامی فعالیتهای خود از نمایشگاه تا آزمون حفظ و ... را بحث فهم قرآن کریم قرار داده است. با گذشت چند سال از طرح این شعار، آیا به خروجیهای اولیه در مورد آثار محوریت قرار دادن این شعار، دست یافتهاید یا خیر؟بر اساس گفته مقام معظم رهبری ما به دنبال گفتمانسازی قرآنی هستیم، به اعتقاد من بخشی از گفتمانسازی قرآنی از طریق فهم قرآنی میسر میشود. ما آثار خوبی را میبینیم از اینکه فهم قرآنی در بین فعالان قرآنی وجود دارد. در حال حاضر موسسات مورد حمایت ما فعالیتهای خود را به این حوزه سوق دادهاند، دانشگاهها تلاش کردهاند تا مسابقات خودشان را براساس فهم قرآن کریم برگزار کنند، در فضای مجازی کارهای مفاهیم قرآنی گسترده شده است و نسبتاً جا افتاده است، با این وجود کار اصلی ما از این به بعد آغاز میشود. فهم قرآن زمانی عمومی خواهد شد که ما یک سری تولیدات و محصولات قرآنی داشته باشیم، در واقع مفاهیم قرآن را با زبان هنر منتقل کنیم. این یکی از فعالیتهای روی زمین مانده است. البته وزارت ارشاد با توجه به معاونتهای تخصصی که دارد خط مقدم این ماموریت است.
ما در حال طراحی یک کار بزرگ هستیم، صحبتهایی با وزیر محترم در مورد این طرح صورت گرفته است. این کار بزرگ هم چیزی جز راهاندازی مرکز آفرینشهای هنر قرآنی نیست. این موضوع با وزیر محترم مطرح شده و ایشان نیز پذیرفتهاند. این مرکز که کار مطالعات آن صورت گرفته است، میتواند بسیاری از خلاءها را برطرف کند.
در مورد این مرکز بیشتر توضیح میفرمائید؟ عادت ما بر این است که کار را ابتدا قانوناً راهاندازی کرده و آییننامه را تدوین کنیم بعد در مورد آن گفتوگو کنیم. اما اگر بخواهم به سوال شما پاسخ دهم باید بگویم که ما در کشور جایگاه تولید آثار هنری قرآنی و حمایت از آنها را نداریم، پراکنده کارهایی صورت میگیرد اما مرکزی وجود ندارد که اگر کسی نرمافزاری تولید کرد مرکزی از آن حمایت کند.
البته معاونت قرآنی در حال حاضر برخی حمایتها انجام میدهد، اما به صورت جاری و ساری مورد توجه قرار نگرفته است. لذا برای اینکه بهتر بتوانیم به این تولیدها خدمت داشته باشیم بخشی از اعتبار را برای تولید محصولات هنری قرآنی اختصاص دادهایم.
اگر این کار را در خود معاونت انجام میدادیم مقداری به مشکل میخورد و کار سخت پیش میرفت، بنابر این اساسنامه مرکز خلاقیتها و آفرینش هنرهای قرآنی وابسته به معاونت قرآنی در حال تدوین است. این کار مقداری باعث تسریع حمایتها و تولیدات به موقع خواهد شد.
محصولاتی که از این حوزه به دست میآید و همچنین خروجی جشنوارههایی همچون جشنواره آیات در نمایشگاه قرآن به نمایش گذاشته خواهد شد.
این مرکز تا قبل از پایان سال راهاندازی میشود؟ اعتبار این کار پیشبینی شده است و حتماً تا پایان سال این کار صورت خواهد گرفت.
در پایان اگر صحبت خاصی باقی مانده است، بفرمائید؟حرف خاصی نیست از خبرگزاری ایکنا و جهاد دانشگاهی که اقدام به تولید استودیو فاخری کردهاند، قدردانی میکنم.