قوه خیال، منشأ بسیاری از تخلفات اخلاقی انسان است

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از زنجان، محسن جاهد، استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه زنجان عصر دیروز، 1 مرداد در نشست «کاربرد اخلاق و فضیلت‌های آن» که با حضور کارکنان جهاد‌دانشگاهی استان زنجان در سالن همایش‌های شهید نوری این نهاد برگزار شد، با اشاره به حدیث «العبادة جوهرة کنهها الربوبیه؛ عبودیت گوهری است که ذات و بنیان آن ربوبیت است.» از امام صادق(ع)، گفت: انسان با رسیدن به مقام عبودیت، بسته به میزان رشد و تعالی خود در آن، به مقام و قدرت‌های مختلفی دست می‌یابد که از آن جمله می‌توان به معجزات پیامبران الهی اشاره کرد که به دست خودشان به إذن الهی انجام می‌شد و این امر به دلیل مقام والای آنان در عبودیت بود.
وی اظهار کرد: همان‌گونه که هر که به عبادت خداوند متعال بپردازد، توانایی‌های ویژه‌ای بسته به میزان مقام خود در عبودیت کسب می‌کند؛ مسیری که بزرگان ما در اخلاق اسلامی به آن قائلند نیز نه تنها انسان را صاف می‌کند، بلکه به او قدرت‌هایی نیز می‌بخشد.
استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه زنجان با تأکید بر این‌که ذات بندگی و عبادت خداوند متعال، پروردگاری کردن انسان است، ابراز کرد: شهید مطهری بر این باور است که کسی که زیست اخلاقی داشته باشد، به مرور در قالب 5 مرحله به توانایی‌هایی دست می‌یابد که حاصل تلاش او در اخلاقی زیستن است.

فرقان، نخستین هدیه الهی به انسان در زیست اخلاقی است
جاهد ادامه داد: نخستین مرحله از کسب توانایی‌ها در زیست اخلاقی، توان ادراکات روشن برای شخص است که به قول قرآن کریم، خداوند متعال در این مرحله از زندگی اخلاقی فرد، برای شخص در دو راهی‌ها چراغ هدایت را روشن می‌کند که به تعبیر قرآن «فرقان» است.
وی با بیان این‌که هدایت انسان توسط خداوند متعال به دو صورت «ارئة‌الطریق» و «ایصال إالی المطلوب» صورت می‌گیرد، تصریح کرد: در هدایت از نوع نخست، خداوند متعال انسان را در ابتدای راه هدایت می‌کند و راه را به او نشان می‌دهد همچون آیه 3 سوره مبارکه انسان که در آن آمده است: «إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً: ما او را به سوى راه هدایت کردیم، حال یا شکر این نعمت را بجا مى‌آورد، و یا کفران مى‌کند» که در این نوع هدایت، ممکن است فرد راه را گم کند.
این کارشناس فلسفه و حکمت اسلامی خاطرنشان کرد: در هدایت نوع دوم، خداوند با انسان در طول مسیر همراهی می‌کند و در این صورت شخص راه را گم نخواهد کرد؛ همچنان که در آیه 69 سوره مبارکه عنکبوت آمده است: «الَّذینَ جاهَدوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا: آنها که در راه ما (با خلوص نیت) جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خود هدایتشان خواهیم کرد.».
استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه زنجان، یافتن قدرت تسلّط بر خیال را دومین مرحله از کسب توانایی‌ها در زیست اخلاقی دانست و عنوان کرد: قوه خیال انسان نه تنها حقیقت را به او نشان نمی‌دهد، بلکه چیزهایی را که واقعیت ندارند را به شکل حقیقت به انسان نشان می‌دهد، از این رو کنترل این قوا برای انسان بسیار با اهمیت است.
جاهد افزود: افراد در مرحله دوم زیست اخلاقی، قوه خیال خود را به تصرف خود در می‌آورند و از آن‌جایی که بسیاری از تخلفات اخلاقی انسان ناشی از نیروی خیال اوست، این توان به فرد اجازه ادامه راه در زیست اخلاقی را داده و کم‌تر دچار تحمل عذاب می‌شود.
وی در پایان یادآور شد: بی‌نیازی از بدن در بسیاری از کارها، کم نیاوردن از نیروی بدنی تا زمانی که روح انسان توان تحمل داشته باشد و همچنین توان تصرف به بخشی از بیرون بدن، سه مرحله نهایی در زیست اخلاقی است.