برجام؛ ضرورتی برای رشد اقتصادی که به تنهایی کافی نیست + صوت

حسن حیدری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با ایکنا، درباره اثرگذاری برجام بر بهبود و توسعه اقتصادی  کشور گفت: تحریم‌ها محدودیت‌های مالی و تجاری برای کشور ایجاد کرده و به واسطه این محدودیت‌ها بخش خصوصی و بخش نفتی نمی‌توانند به راحتی صادرات انجام دهند و اگر هم صادراتی صورت می‌پذیرد با هزینه‌های گزافی همراه هست. از سوی دیگر در سایه تحریم‌ها، انتقال فناوری به کشور بسیار سخت و دشوار بوده و با هزینه معمول امکان واردات فناوری میسر نیست.

وی افزود: پس وقتی برجام احیا و از شر تحریم‌ها رهایی یابیم قطعاً شرایط بهتر و صادرات و واردات به راحتی انجام می‌پذیرد.

کارشناس اقتصادی درباره آمادگی در برابر بدترین سناریوها در صورت عدم حصول نتیجه مطلوب در مذاکرات برجامی عنوان کرد: هر روشی که در برابر بدترین نوع سناریوها اتخاذ شود، کوتاه‌مدت است و در بلندمدت خیلی اثرگذاری ندارد. حدود 10 سال است که تحریم‌ها دولت را از نظر مالی تضعیف کرده و کافی است به هزینه‌های عمرانی کشور از نظر نسبت و حجم مطلق آن در بودجه نگاهی بیندازیم که به شدت کاهش پیدا کرده است، لذا برجام به شدت منابع و ذخایر ارزی دولت را افزایش خواهد داد و وضعیت مالی دولت را بهبود می‌بخشد.

برجام مسکن موقتی یا دائمی؟

حیدری درباره این ادعا که برجام مسکن موقتی است، دو دیدگاه را مطرح کرد و گفت: یک نگاه این است که آیا برجام به تنهایی کافی است که من می‌گویم صددرصد برجام به تنهایی عامل مهم و تأثیرگذار نیست اما دلیل نمی‌شود چون تنها عامل به شمار نمی‌رود به کل آن را رها سازیم و انجامش نداد. مثلاً میل کردن غذا به تنهایی برای سلامتی بدن کافی نیست و سلامتی بدن به عوامل دیگری هم وابسته است، اما به هرحال باید غذا میل کرد، لذا ضروری است در کنار برجام یک سری اصلاحات دیگری هم در حوزه اقتصاد انجام شود. دیدگاه دوم مبنی بر لزوم کاهش خصومت‌ها با آمریکاست، یعنی اگر می‌خواهیم برجام صرف یک مسکن موقتی قلمداد نشود باید خصومت‌ها را با آمریکا کنترل کرد و کاهش داد، در غیر این‌صورت ممکن است در آینده هر سناریویی برای برجام اتفاق بیفتد.

بیشتر بخوانید:

وی پیشبرد اهداف مختلف اقتصادی را بدون برجام دشوار و تا حدودی غیرممکن دانست و افزود: شاید در بازه زمانی دو یا سه سال در حد گذراندن امورات روزمره برخی اقدامات را انجام داد، اما در میان‌مدت و بلندمدت حتماً در زمینه‌های مختلف دچار مشکل خواهیم شد.

غفلت از سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌ها

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در بخش دیگری از این گفت‌وگو به عدم سرمایه‌گذاری مناسب درآمدهای نفتی در بخش توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و صنعتی کشور اشاره و تأکید کرد: در طی سال‌های گذشته به‌دلیل عدم استفاده صحیح از درآمدهای نفتی، اقتصاد کشور بیشترین ضربه را از جانب تحریم‌های نفتی متحمل شد، حتی در سال‌هایی که اقتصاد ایران تحریم نبود ولی به دلیل استفاده غیراصولی از درآمدهای نفتی رشد پیدا نکرد، درصورتی‌که کشورهای عربی با درآمدهای نفتی زیرساخت‌هایشان را بهبود بخشیده‌اند.

حیدری رفع محدودیت‌های تجارت آزاد بین‌المللی را مهمتر از رفع تحریم‌های نفتی دانست و گفت: رفع تحریم‌های بانکی و رفع تحریم‌های تجاری غیربانکی مهمتر از رفع تحریم‌های نفتی است که اگر برداشته شوند بزرگترین خدمت به اقتصاد کشور محسوب شده و در آن صورت حتی اگر تحریم‌های نفتی هم لغو نشود، خیلی مهم نیست.

نیاز کشور به فناوری‌های نوین

وی پیشنهاد کرد: آنچه که در مذاکرات برجام برای اقتصاد کشور حائز اهمیت بوده، رفع محدودیت‌‎های ورود فناوری‌های نوین به کشور است. دراصل امکان اینکه همه فناوری‌ها را در کشور بومی کرد وجود ندارد، زیرا فناوری یک موضوع مشارکتی است و در مشارکت میان کشورها و شرکت‌ها پدید می‌آید. متأسفانه در شرایطی‌ ایزوله یا تحریمی موجود که ایران در آن قرار دارد، نمی‌توان همه فناوری‌ها نوین را وارد کشور کرد. به عنوان مثال همین هوش مصنوعی در جهان به شدت در حال پیشرفت است که می‌تواند آینده اقتصادها را تغییر دهد و اگر محدودیت‌های کنونی رفع نشود در بهره‌مندی از این فناوری خیلی موفق نخواهیم شد. به طور کلی بدون مشارکت با شرکت‌های بزرگ فناور در جهان دستیابی به این فناوری‌ها سخت و گاه غیرممکن خواهد بود.

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: در حال حاضر اولویت دولت این است که اقتصاد تهاتری را پیش ببرد و نیازهای روزمره کشور مانند روغن و برنج را تأمین کند و این سیاست فقط در کوتاه‌مدت پاسخگوست و در میان‌مدت و بلندمدت اثرات مثبتی در پی نخواهد داشت و در نهایت تضعیف اقتصاد، تضعیف زیرساخت‌ها، تضعیف راهبردها و تضعیف سیاسی را به دنبال دارد و حتی ادامه این روند می‌تواند در دوره زمانی پنج تا 10 سال تبعات امنیتی به همراه داشته باشد. باید بپذیرفت که دست یافتن به فناوری‌های نوین نظامی و تجهیز نیروهای مسلح نیازمند منابع مالی است.

پیمان‌های اقتصادی و نقش آن در خنثی‌سازی تحریم‌ها

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس پیوستن به پیمان‌های پولی و مالی و حتی امنیتی را در شرایط تحریم خیلی مثبت ارزیابی نکرد و در تبیین این ادعا گفت: هرچند در داخل منعی برای پیوستن به این پیمان‌ها وجود ندارد اما وقتی در شرایط تحریم به سر می‌بریم هر نوع چانه‌زنی بُعد محدودی در پی دارد، یعنی طرف مقابل مثلاً چین چون می‌داند ما به آنها نیاز داریم، طلب امتیاز بیشتر می‌کند و از سوی دیگر تنها یک تجارت حاشیه‌ای با ایران خواهند داشت و از اینکه تحت تحریم‌های آمریکا قرار نگیرند تجارت اصلی را با ما انجام نمی‌دهند. پس این پیمان‌ها مسکن موقتی است و درمان قطعی اقتصاد محسوب نمی‌شود.

حیدری درباره نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد بدون برجام عنوان کرد: در فرآیندهای اقتصاد دانش‌بنیان اعم از تولید و توزیع، دانش و بهره‌وری محور اصلی است و باید برای تحقیق و توسعه در این شرکت‌ها پول خرج کرد و بسیاری از این شرکت‌ها چون در مراحل ابتدایی قرار دارند باید دولت برایشان هزینه کند تا به مرحله تجاری‌سازی دست یابند. اما متأسفانه منابع مالی دولت محدود است.

وی در پایان گفت: موتور پیشران اقتصاد یک کشور، تجارت است و شرکت‌های دانش‌بنیان اثرگذار هستند اما نه به اندازه تجارت. دولت باید تلاش کند تجارت کشور رونق پیدا کند.

گفت‌وگو از سعید امینی