ضعف فقهی در پهنه خانواده و ضعف فقه اجتماعی ماست

به گزارش ایکنا، نشست اولین کنفرانس بین‌المللی خانواده و تربیت معنوی با عنوان "ضعف‌های حکمرانی در پهنه خانواده در ایران" روز دوشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه با حضور محمدتقی دشتی، رئیس مرکز پژوهشی مبنا، فاطمه حیدری، استاد حوزه علمیه و سعید هاشمی‌نسب، معاون پژوهشی مرکز پژوهشی مبنا در سرای ملل سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

محمدتقی دشتی رئیس مرکز پژوهشی مبنا و مدرس دانشگاه در این نشست یکی از یازده مسئله مادر کشور در عصر حاضر را اختلال در نهاد خانواده خواند و گفت: در حال حاضر نهاد خانواده رنجور و دچار آسیب‌های مختلفی است و اگر ما در عرصه حکمرانی به این مسئله نپردازیم، قطعاً دچار مشکلات  اساسی خواهیم شد.

وی در ادامه به ضعف‌های حکمرانی در مسئله نهاد خانواده اشاره کرد و گفت: ضعف‌های حکمرانی در نهاد خانواده در عرصه‌های هنجاری، ساختاری و کارکردی قابل تقسیم‌بندی است. یکی از مشکلات ما در بخش هنجاری در نهاد خانواده، ضعف فقهی در پهنه خانواده و ضعف فقه اجتماعی ما است.

وی با اشاره به اینکه نگاه به بحث خانواده در روزگار کهن، از منظر فقهِ فردی بود. مثلاً در ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی ما ذکر شده است اگر مرد ناتوان و عاجز از پرداخت نفقه باشد، زن می‌تواند طلاق بگیرد. حال سؤال این است که آیا این ماده با بحث فروپاشی خانواده ارتباط ندارد؟

دشتی ادامه داد: با این حساب الان مردمی که گفته می‌شود ۳۰ درصد زیر خط فقر هستند باید راحت طلاق بگیرند. علی‌القاعده در عصر کنونی نگاه اجتماعی به بحث خانواده، نگاه مهم‌تری است.به همین دلیل اگر ما فردی و خانواده به خانواده نگاه کنیم، کلاهمان پس معرکه است، لذا در این خصوص باید دقت کنیم که فقه اجتماعی ما به تقویت خانواده منجر شود.

دشتی بحث دیگر در حوزه هنجاری را فقدان نظام حقوقی خانواده خواند و گفت: قوانین و سیاست‌های مختلف در عرضه خانواده داریم که متأسفانه گاهی با هم متفاوت و متعارضند و گاهی همدیگر را خنثی می‌کنند. اگر ما یک قانون جامع خانواده داشته باشیم، می‌تواند این بحث‌ها را به راحتی مدیریت کند.

وی با بیان اینکه در عرضه ساختاری هم با مشکلات دیگری مواجه هستیم، به دو مورد آن اشاره کرد و گفت:  یکی از مشکلات این است که در حال حاضر مرکز پایش برای مسئله خانواده در کشور وجود ندارد.

اگر مرکز پایش و کنترل و رصد دائمی وضعیت خانواده، چه در بحث جمعیتی، چه در بحث ازدواج و تحکیم خانواده و ... نداشته باشیم قادر به رصد مستمر خانواده نخواهیم بود و به همین دلیل دچار مسئله می‌شویم.

رئیس مرکز پژوهشی مبنا ادامه داد: نکته دوم در عرصه ساختاری بحث فقدان نهاد متولی مسئول خانواده است. به‌عبارت‌دیگر یعنی خانواده در کشور ما صاحب یا هیچ نهادی که بتواند آن را مدیریت و همه ضعف‌های آن را کنترل کند، ندارد و دچار فقدان نهاد اجرایی منسجم هستیم. در این عرصه ما فعلاً به وزارت خانواده رسیدیم.

دشتی اضافه کرد: اگر یک وزارتخانه با بودجه مشخص و ساختار معین  داشتیم که مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی داشته باشد، خیلی از مشکلات این عرصه حل می‌شود.

رئیس مرکز پژوهشی مبنا با تأکید بر اینکه نهاد حکمرانی ما در عرصه کارکردی هم با چند مشکل مواجه است، تصریح کرد: مشکل اول در فرهنگ‌سازی است؛ یعنی فرهنگ نحوه تشکیل و تداوم خانواده فرزندآوری و تربیت و تعالی دچار مشکل است، که این مشکل ممکن است از نهاد آموزش شروع و تا نهادهای فرهنگی دیگر ادامه داشته باشد.

وی مشکل دیگر در این عرصه را عدم ارائه الگوی مطلوب درباره خانواده معرفی کرد و گفت: الگوهایی که ارائه می‌دهیم یا رسانه ملی ما نمایش می‌دهد، برای جوانان ما مورد استفاده نیست. به همین دلیل باید در این خصوص الگوی مطلوب را ارائه دهیم.

 دشتی با بیان اینکه مهارت‌آفرینی از بحث‌های دیگر قابل طرح در این عرضه است، اضافه کرد: ما در عرصه کارکردی قادر نیستیم مهارت‌های گفت‌وگو، حل مسئله، تربیت فرزند، همسرداری و... را به جوانان خود آموزش دهیم؛ به همین دلیل دچار مشکلات عدیده‌ای در این خصوص هستیم.

وی در بخش دیگر به ارائه راه‌حل برای رفع این مشکلات پرداخت و گفت: ما در طرح جامعه خانواده در مرکز پژوهشی مبنا، صدها راهکار برای حل این مشکلات هنجاری ساختاری و رفتاری ارائه داده‌ایم، اما آنچه که الان به‌عنوان راهکار محوری مهم است، داشتن یک نهاد متولی مسئول است. خانواده در کشور ما صاحب ندارد و باید یک نهاد تأسیس شود تا به صورت متمرکز به امر خانواده بپردازد.

رئیس مرکز پژوهشی مبنا تأکید کرد: اگر این کار را نکنیم، بعید می‌دانم در  مسئله خانواده بتوانیم کاری انجام دهیم. فقط یک نهاد می‌تواند انجام دهد و آن هم نهاد متولی مسئولی به نام وزارت خانواده است.

وی افزود: البته در کنار وزارت خانواده باید کمیسیون خانواده در مجلس و مرکز راهبردی خانواده در قوه قضائیه هم تأسیس شود، تا به عنوان بال‌های این نهاد عمل کنند.

وی با تأکید بر اینکه همه نهادهای ما ازجمله اقتصاد، آموزش، سلامت و صاحب دارند، اما خانواده تنها نهادی است که صاحب ندارد، گفت: از سیاستگذاران، قانون‌گذاران و مجریان درخواست می‌کنم این را به سرعت، دقت و جدیت پیگیری کند.

دشتی در پایان به پژوهش‌هایی که در مرکز پژوهشی مبنا در راستای ایجاد یک نهاد متولی و پاسخگو در عرضه خانواده انجام شده اشاره کرد و گفت: در نهایت همه این پژوهش‌ها به طرح جامع خانواده و تجمیع نهادها و تشکیل وزارت خانواده رسیدیم. چارت و ساختار وزارت خانواده را هم آماده کردیم. چندین طرح هم در مجلس و شورای انقلاب فرهنگی ارائه و جلسات مختلفی را با کمیسیون فرهنگی مجلس برگزار کردیم، که خوشبختانه با پیشرفت‌های خوبی هم داشته، اما خیلی کند است. مقام معظم رهبری در سال ۹۸ تأکید کردند که در بحث خانواده به نهاد اجرایی نیاز داریم، اما هنوز به نتیجه نرسیده است و امیدواریم با این پژوهش‌ها که انجام شده، به آن نهاد برسیم.