اعلمیت ملاک کمّی مشخصی ندارد/ خطر دسترسی به نظرات مختلف

به گزارش ایکنا، آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، استاد سطح خارج حوزه علمیه، 9 بهمن در ادامه مباحث تفسیری سوره کهف گفت: در آیه 44 این سوره مبارکه «هُنَالِكَ الْوَلَايَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ هُوَ خَيْرٌ ثَوَابًا وَخَيْرٌ عُقْبًا. شیخ طوسی گفته که وِلایت در برابر عداوت و وَلایت به معنای امارت و سلطانی است؛ مرحوم علامه طباطبایی هم بیان کرده است که ولایت با فتحه یا کسره واو به یک معناست که شواهد لغوی آن هم ذکر شد و این دو واژه از یک ریشه هستند و ظاهراً فرمایش علامه درست است.

 

وی افزود: مراد از آیه این است که در اینجا وقت یاری خداوند است، زیرا خداوند در دو آیه قبل از آن فرموده بود که انسان وقتی به بلا گرفتار شود به خدا پناه می‌برد و اسباب کاری از پیش نمی‌برند. شیخ صدوق تعبیر کرده است که؛ اشهد ان علی ولی الله، حق است ولی جزء اذان نیست و گفته که غلات (که خدا آنان را خوار کند) این تعبیر را وارد اذان کرده‌اند. علامه طباطبایی هم فرموده که این عبارت حقی است که انسان در جایی که مشکلات بر او فراگیر شده باید به خدا پناه ببرد، اما این مطلب با غرض این سوره و آیات قبل سازگار نیست و در مقام بیان مطلبی بالاتر از این حرف‌هاست. برخی گفته‌اند چرا خداوند در این آیه خود را صفت حق توصیف کرده، مثلاً چرا نفرموده؛ هنا لک الولایة لله القادر و یا العزیز، علامه می‌گوید در برابر حق، باطل وجود دارد و جمله می‌گوید که حق این است که مدبر اصلی خداوند است و بقیه هر چه در برابر خدا باشد، باطل است. 

 

استاد سطح خارج حوزه در ادامه تفسیر سوره مبارکه نحل به آیه 36 اشاره کرد و گفت: در آیه «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ»؛ فرموده است که در حقيقت در ميان هر امتى فرستاده‏ اى برانگيختيم [تا بگويد] خدا را بپرستيد و از طاغوت [=فريبگر] بپرهيزيد؛ شیخ طوسی فرموده که منظور از اجتناب از طاغوت، اجتناب از عبادت و اطاعت غیر خداوند است؛ بت‌ها و هر چیزی که غیر خدا به عنوان معبود باشد طاغوت است.

 

آیت‌الله هادوی تهرانی اظهار کرد: شیخ طوسی به نقل از دیگران آورده که برخی می‌گویند طاغوت، شیطان است و اجتناب از شیطان در اینجا مراد است؛ علامه فرموده که طاغوت، مصدر است از طغی و معنای آن خروج از حد و اندازه تعیین شده است. علامه طباطبایی به شدت در بحث لغات تحت تاثیر راغب اصفهانی است و در اینجا هم بیان کرده که طاغوت هر چیزی است که از محدوده خارج شود. در سوره زمر هم این تعبیر را داریم: «وَالَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ» که مؤید تفسیر شیخ طوسی است. 

 

استاد سطح خارج حوزه علمیه اظهار کرد: البته اگر در جایی خداوند امر به خضوع در برابر کسی یا چیزی کرد عین اطاعت دستور خداست و در این صورت مصداق طاغوت نیست. خدا فرموده؛ «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا»؛ در اینجا خود خداوند بر اطاعت از خدا، پیامبر(ص) و اولی الامر امر کرده است. البته دریافت حقیقت توحید و تطبیق آن بسیار دشوار است، اینکه انسان واقعاً بفهمد کاری که انجام می‌دهد دستور خداوند است و اینکه کجا دستور نفسانی است؛ الان یکی از مشکلاتی که در جامعه بروز و ظهور بیشتری دارد دسترسی به آرا و نظرات افراد مختلف به واسطه فضای مجازی است. فراوانی دسترسی به آرا برای افراد غیرمتخصص بسیار خطرناک است، زیرا قدرت تشخیص یک مسئله تخصصی را ندارند. لذا گرفتار هوای نفس می‌شوند.

 

آیت‌الله هادوی تهرانی بیان کرد: گفته می‌شود افراد باید مجتهد یا مقلد باشند و از افرادی که بلدند تقلید کنند. البته راه سوم، احتیاط است که معمولاً کسی به دنبال آن نمی‌رود. بنابراین باید از اعلم تقید کند و تشخیص اعلم هم به طول ریش و اندازه عمامه و سن و میزان تحصیلات نیست و معیار کمّی مشخصی هم ندارد و فقط کسانی متوجه اعلمیت افراد می‌شوند که متخصص در یک رشته هستند، به همین دلیل گفته‌اند که به خبره مراجعه شود.

 

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: برخی در گوگل جست‌وجو می‌کنند، غافل از اینکه همه مطالب قابل اعتماد نیست. ما در سایت اسلام‌کوئست با وسواس بسیار زیادی احکام و مطالب را بارگذاری می‌کنیم و چند ارزیاب متخصص در احکام شرعی و دینی آن را بازبینی و اظهارنظر می‌کنند و تاکنون به 20 تا 30 هزار سؤال پاسخ داده‌ایم و اشکال جدی از سوی کسی نداشته‌ایم، ولی برخی با استناد به همین جست‌وجو، برای آنچه خودشان دوست دارند مؤید می‌آورند. افراد باید به متخصص و مرجع قابل اعتماد مراجعه کنند. بنابراین فلسفه بعثت انبیاء اجتناب از طاغوت و اطاعت از خداوند و در یک کلمه؛ قولوا لا اله الا الله تفلحوا است.