الزامات چهل‌گانه الگوسازی تربیتی در مکتب سلیمانی

در روزهای گذشته مطلبی درخصوص مؤلفه‌های شخصیتی سپهبد شهید قاسم سلیمانی و مستندات قرآنی آن به قلم استاد حمید ایماندار، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز در ایکنا منتشر شد که برای مشاهده آن می‌توانید اینجا کلیک کنید.

در نوشتار قبلی 10 مؤلفه قرآنی شخصیت شهید قاسم سلیمانی برشمرده شده بود که راز محبوبیت سردار دل‌ها است و در ادامه آن 30 مؤلفه دیگر را در این مجال مرور خواهیم کرد.

11- ظلم‌ستیزی: «... رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِلْمُجْرِمِينَ؛ [موسى] گفت پروردگارا به پاس نعمتى كه بر من ارزانى داشتى هرگز پشتيبان مجرمان نخواهم بود» (آیه 17 سوره قصص) و «وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَٰذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيرًا؛ و چرا شما در راه خدا [و در راه نجات] مردان و زنان و كودكان مستضعف نمى‌‏جنگيد همانان كه مى‏‌گويند پروردگارا ما را از اين شهرى كه مردمش ستم‏‌پيشه‏‌اند بيرون ببر و از جانب خود براى ما سرپرستى قرار ده و از نزد خويش ياورى براى ما تعيين فرما» (آیه 75 سوره نساء).

12- یتیم‌نوازی: «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا؛ و به [پاس] دوستى [خدا] بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى‏‌دادند» (آیه 8 سوره انسان).

13- طاغوت‌ستیزی: « اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى؛ به سوى فرعون برو كه وى سر برداشته است» (آیه 17 سوره نازعات).

14- تسلیم‌پذیری نسبت به ولایت: «فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا؛ ولى چنين نيست به پروردگارت قسم كه ايمان نمى‌‏آورند مگر آنكه تو را در مورد آنچه ميان آنان مايه اختلاف است داور گردانند سپس از حكمى كه كرده‏‌اى در دلهايشان احساس ناراحتى [و ترديد] نكنند و كاملا سر تسليم فرود آورند» (آیه 65 سوره نساء).

15- ترجیح جهاد فعالانه بر قعود منفعلانه: «لايَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ ۚ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً ۚ وَكُلًّا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَىٰ ۚ وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا؛ مؤمنان خانه‏‌نشين كه زيان‏ديده نيستند با آن مجاهدانى كه با مال و جان خود در راه خدا جهاد مى‌كنند يكسان نمى‏‌باشند خداوند كسانى را كه با مال و جان خود جهاد مى‌كنند به درجه‏‌اى بر خانه‏‌نشينان مزيت بخشيده و همه را خدا وعده [پاداش] نيكو داده و[لى] مجاهدان را بر خانه‏‌نشينان به پاداشى بزرگ برترى بخشيده است» (آیه 95 سوره نساء).

16- عشق به جهاد در راه خدا و شهادت‌طلبی: «وَلَا عَلَى الَّذِينَ إِذَا مَا أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لَا أَجِدُ مَا أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ تَوَلَّوْا وَأَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَنًا أَلَّا يَجِدُوا مَا يُنْفِقُونَ؛ و [نيز] گناهى نيست بر كسانى كه چون پيش تو آمدند تا سوارشان كنى [و] گفتى چيزى پيدا نمى ‏كنم تا بر آن سوارتان كنم برگشتند و در اثر اندوه از چشمانشان اشك فرو مى‌ريخت كه [چرا] چيزى نمى‏‌يابند تا [در راه جهاد] خرج كنند» (آیه 92 سوره توبه).

17- به جان خریدن تشنگی‌ها، خستگی‌ها و مخمصه‌ها برای مقابله با کفر و دشمن به عنوان مصداق اکبر عمل صالح و مؤمنانه: «مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ وَلَا يَرْغَبُوا بِأَنْفُسِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ ۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ؛ مردم مدينه و باديه‏ نشينان پيرامونشان را نرسد كه از [فرمان] پيامبر خدا سر باز زنند و جان خود را عزيزتر از جان او بدانند چرا كه هيچ تشنگى و رنج و گرسنگيى در راه خدا به آنان نمى‌رسد و در هيچ مكانى كه كافران را به خشم مى‌‏آورد قدم نمى‏‌گذارند و از دشمنى غنيمتى به دست نمى‌‏آورند مگر اينكه به سبب آن عمل صالحى براى آنان [در كارنامه‏‌شان] نوشته مى‌شود زيرا خدا پاداش نيكوكاران را ضايع نمى‌كند» (آیه 120 سوره توبه).

18- اقتدا به پیامبر(ص) و اولیا الهی در تهجد و استغاثه به درگاه الهی: «إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَىٰ مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ...؛ در حقيقت پروردگارت مى‏‌داند كه تو و گروهى از كسانى كه با تواند نزديك به دو سوم از شب يا نصف آن يا يك سوم آن را [به نماز] بر مى‌خيزيد...» (آیه 20 سوره مزمل).

19- تضمین استقامت در میدان جهاد با تمسک به تهجد و عبادت: «إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا(5) إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا(6) إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا(7) وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا؛ در حقيقت ما به زودى بر تو گفتارى گرانبار القا مى‌كنيم(5) قطعاً برخاستن شب رنجش بيشتر و گفتار [در آن هنگام] راستين‏‌تر است(6)  [و] تو را در روز آمد و شدى دراز است(7) و نام پروردگار خود را ياد كن و تنها به او بپرداز» (آیات 5 تا 8 سوره مزمل).

20- توکل و صبر در میدان جهاد: «رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا (9) وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ...؛ [اوست] پروردگار خاور و باختر خدايى جز او نيست پس او را كارساز خويش اختيار كن(9) و بر آنچه مى‏ گويند شكيبا باش ...» (آیات 9 و 10 سوره مزمل).

21-  مقابله زیبا و هنرمندانه با مخالف: «...وَاهْجُرْهُمْ هَجْرًا جَمِيلًا؛ ... و از آنان با دورى گزيدنى خوش فاصله بگير» (آیه 10 سوره مزمل).

22- باز نایستادن از جهاد و جان نثاری در نتیجه آخرت‌اندیشی و زهد: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ ۚ أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ ۚ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد شما را چه شده است كه چون به شما گفته مى‌شود در راه خدا بسيج‏شويد كندى به خرج مى‏‌دهيد آيا به جاى آخرت به زندگى دنيا دل خوش كرده‏‌ايد متاع زندگى دنيا در برابر آخرت جز اندكى نيست» (آیه 38 سوره توبه).

23- اجتناب از توجیه‌گری و بهانه‌تراشی در مسیر جهاد با دشمنان: «لايَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالْمُتَّقِينَ؛ كسانى كه به خدا و روز بازپسين ايمان دارند در جهاد با مال و جانشان از تو عذر و اجازه نمى‏‌خواهند و خدا به [حال] تقواپيشگان داناست» (آیه 44 سوره توبه).

24- نرمش و تواضع در مقابل حق‌طلبان: «... أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ ...؛ ... أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ...» (آیه 54 سوره توبه).

25- شدت و غلظت در مقابل کفار: «... أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ...؛ ... بر كافران سرفرازند...» (آیه 54 سوره توبه).

26- بیم نداشتن از سرزنش سرزنش‌کنندگان: «... وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ...؛... و از سرزنش هيچ ملامتگرى نمى‏‌ترسند...» (آیه 54 سوره توبه).

27- اتکا نکردن به پیمان‌های معاندان: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ ...؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد دشمن من و دشمن خودتان را به دوستى برمگيريد [به طورى] كه با آنها اظهار دوستى كنيد...» (آیه یک سوره ممتحنه).

28- ذوق‌زده نبودن نسبت به معاهدات کفار: «فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسَارِعُونَ فِيهِمْ...؛ مى‌‏بينى كسانى كه در دلهايشان بيمارى است در [دوستى] با آنان شتاب مى‌ورزند...» (آیه 52 سوره مائده).

29 – نداشتن ترس از پیامدهای قطع ارتباطات سیاسی اقتصادی با کفار: «...يَقُولُونَ نَخْشَىٰ أَنْ تُصِيبَنَا دَائِرَةٌ ۚ  ...؛ ... مى‏‌گويند مى‏‌ترسيم به ما حادثه ناگوارى برسد ...» (آیه 52 سوره مائده).

30- بعید نشمردن امدادات الهی در مقابله با فشارهای اقتصادی و سیاسی کفار: «...فَعَسَى اللَّهُ أَنْ يَأْتِيَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَيُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا أَسَرُّوا فِي أَنْفُسِهِمْ نَادِمِينَ؛ ... اميد است‏ خدا از جانب خود فتح [منظور] يا امر ديگرى را پيش آورد تا [در نتيجه آنان] از آنچه در دل خود نهفته داشته‏ اند پشيمان گردند» (آیه 52 سوره مائده).

31- پذیرش مصالحه و  احترام به معاهدات بین‌المللی در پرتو عقلانیت سیاسی و باور به دیپلماسی و نرمش قهرمانانه: «وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ...؛ و اگر به صلح گراييدند تو [نيز] بدان گراى...» (آیه 61 سوره انفال).

32- بی‌اعتمادی به پیمان‌شکنان: «الَّذِينَ عَاهَدْتَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَنْقُضُونَ عَهْدَهُمْ فِي كُلِّ مَرَّةٍ وَهُمْ لَا يَتَّقُونَ؛ همانان كه از ايشان پيمان گرفتى ولى هر بار پيمان خود را مى‌شكنند و [از خدا] پروا نمى‌دارند»(آیه 56 سوره انفال).

33- باور به زمینه‌ساز بودن مصالحه منصفانه و متعهدانه در تأمین امنیت سیاسی و اقتصادی همچون صلح حدیبیه که البته مورد اعتراض برخی صحابه قرار گرفت: «إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا(1) لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ... ؛ ما تو را پيروزى بخشيديم [چه] پيروزى درخشانى(1) تا خداوند از گناه گذشته و آينده تو درگذرد...» (آیات 1 و 2 سوره فتح).

34- ترجیح عقبی بر دنیا و برتر و باقی دانستن آخرت: «بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا(16) وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ وَأَبْقَى؛ ليكن [شما] زندگى دنيا را بر مى‏‌گزينيد(16) با آنكه [جهان] آخرت نيكوتر و پايدارتر است» (آیات 16 و 17 سوره اعلی). «لَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ...؛ و به آنچه ما دسته‌‏هايى از آنان [=كافران] را بدان برخوردار ساخته‏‌ايم چشم مدوز...» (آیه 88 سوره حجر).

35- باور راسخ به آرمان جهانی‌شدن دین و تلاش بی‌نتیجه کفار در دین‌زدایی: «يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ؛ مى‏‌خواهند نور خدا را با دهان خود خاموش كنند و حال آنكه خدا گر چه كافران را ناخوش افتد نور خود را كامل خواهد گردانيد» (آیه 8 سوره صف).

36- باور به نقش بی‌بدیل اسلام ناب در حل مشکلات بشر:  «... وَكَلِمَةُ اللَّهِ هِيَ الْعُلْيَا وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ؛ ... و كلمه خداست كه برتر است و خدا شكست‏ ناپذير حكيم است» (آیه 40 سوره توبه).

37- تواضع بی‌مثال در مقابل مردم: «... وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ؛ ... و بال خويش براى مؤمنان فرو گستر» (آیه 88 سوره حجر).

38- توصیه اکید به عدم تفرق در اصول در وصیت‌نامه: « وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا...؛ و همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد...» (آیه 103 سوره آل عمران).

39- توجه دادن مردم به نعمت انقلاب شهدا و حکومت دینی و امنیت و الفت در وصیت‌نامه: «... اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ هَمَّ قَوْمٌ أَنْ يَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ فَكَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ...؛ ... نعمت‏ خدا را بر خود ياد كنيد آنگاه كه قومى آهنگ آن داشتند كه بر شما دست‏ يازند و [خدا] دستشان را از شما كوتاه داشت...» (آیه 11 سوره مائده) «... إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ...؛ ... آنگاه كه دشمنان [يكديگر] بوديد پس ميان دلهاى شما الفت انداخت...» (آیه 103 سوره آل عمران).

40- توجه و توصیه و دلسوزی بردارانه خاص به خویشان همشهریان و هم‌استانی‌ها و همرزمان در وصیت‌نامه: « وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ؛ و خويشان نزديكت را هشدار ده» (آیه 214 سوره شعرا) و « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا...؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد خودتان و كسانتان را از آتشى كه سوخت آن مردم و نگهاست‏ حفظ كنيد بر آن [آتش] ... (آیه 6 سوره تحریم) و « إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَلَا تَتَّقُونَ؛ چون برادرشان نوح به آنان گفت آيا پروا نداريد» (آیه 106 سوره شعرا) و « رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ...؛ پروردگارا ما را تسليم [فرمان] خود قرار ده و از نسل ما امتى فرمانبردار خود [پديد آر] ...» (آیه 128 سوره بقره) و «... رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ...؛ ... پروردگارا اين [سرزمين] را شهرى امن گردان و مردمش را هر كس از آنان كه به خدا و روز بازپسين ايمان بياورد از فرآورده‌‏ها روزى‌بخش فرمود...» (آیه 126 سوره بقره).