فرزندم از چه سنی حفظ قرآن را آغاز کند

مریم عادل‌نیا، حافظ کل قرآن کریم و داور ملی حُسن حفظ در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری در تشریح اینکه بهترین زمان برای آغاز حفظ قرآن چه سنی است، اظهار کرد: در حدیثی نبوی پیامبر(ص) فرمودند: «مَثَلُ الَّذي يَتَعلَّمُ في صِغَرِهِ كَالنَّقشِ فِي الحَجَرِ» یعنی حكايت كسى كه در كودكى مى‌آموزد، همانند نقش كَندن بر سنگ است، ایشان همچنین در جای دیگری مضمون این حدیث را برای نوجوانان به‌کار برده‌اند پیداست که بهترین سن برای هر آموزشی از جمله حفظ قرآن، قاعدتاً کودکی و نوجوانی است.

وی با اشاره به حدیث دیگری از نهج‌البلاغه امام علی(ع)، تصریح کرد: ایشان در وصیت خودشان خطاب به امام حسن(ع) می‌فرمایند: «إنَّما قَلبُ الحَدَثِ كَالأرضِ الخالِيَةِ مَهما أُلقِيَ فيها مِن كُلِّ شَيءٍ قَبِلَتهُ» یعنی قلب جوان همچون زمين ناكشته است كه هرچه در آن افكنده شود، مى‌پذيرد. از فحوای کلام احادیث نقل شده بر می‌آید که حفظ قرآن در هر سنی امکان‌پذیر است و نمی‌توان سنی را نام برد که انسان مطلقاً قادر به حفظ قرآن نباشد، چه بسا نمونه‌هایی هم وجود دارد که افراد در سنین کهولت موفق به حفظ قرآن می‌شوند.

عادل‌نیا با ذکر اینکه بهترین سن برای حفظ قرآن نوجوانی است، ادامه داد: در این سن، در عین حال که ذهن انسان با بسیاری از مسائل پیچیده درگیر نشده از توانایی روخوانی و روانخوانی نیز بهره‌مند است.

این حافظ کل قرآن با توصیه به خانواده‌هایی که دوست دارند فرزند خود را در مسیر حفظ قرآن قرار دهند و در این راستا سختگیری بی‌مورد به‌خرج می‌دهند، گفت: هیچ اجبار و الزامی برای حفظ قرآن در آموزه‌های قرآنی و روایی وجود ندارد بلکه مهم‌ترین هدف با قرآن بودن انس و الفت با این کتاب آسمانی است؛ تأثیرپذیری از مبانی این نسخه شفابخش حتی ممکن است با حفظ یک آیه یا یک سوره هم حاصل شود، لذا هدف از حفظ قرآن که امری مستحب است باید این باشد که در مسیر قرآن قرار بگیریم و باقی بمانیم و تربیت قرآنی از طریق انس با قرآن شکل بگیرد.

عادل‌نیا آشنایی با مفاهیم و آموزه‌های قرآن و پرداختن به حفظ موضوعی را از دیگر گزینه‌های سوق دادن فرزندان به سمت انس با قرآن دانست و گفت: سختگیری و اجبار به حفظ تبعات مخربی بر افراد دارد و به‌ویژه پرداختن به حفظ فشرده یکساله می‌تواند آسیب‌زا باشد ضمن اینکه ماندگاری و تثبیت در این شیوه حفظ معمولاً ضعیف است. بر طبق آمار، حافظانی که حفظ فشرده را پشت سر می‌گذارند گاه دلزده و سرخورده می‌شوند و در مواردی قرآن را رها می‌کنند. حفظ قرآن امری سهل و ساده است اما تثبیت و نگهداری محفوظات از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد.

این مدرس حفظ قرآن تأکید کرد: کار فشرده و اجباری و سرعت‌بخشی در هیچیک از مراحل حفظ قرآن اعم از به ذهن سپردن آیات و نیز تثبیت توصیه نمی‌شود؛ در صحنه مسابقات قرآن نیز این امر مشهود است حافظانی که فرآیند آرام و پیوسته بدون شتاب و الزام را برای حفظ قرآن پشت سرگذاشته‌اند تسلط و اشراف بیشتری دارند و موفق‌تر هستند. البته هستند نوابغی که حفظ قرآن را در طی یک یا دو سال حفظ می‌کنند و بسیار موفق هستند اما عموم افراد نمی‌توانند این فرآیند را با موفقیت طی کنند لذا عجله و شتاب در نائل شدن به حفظ قرآن شایسته نیست.

عادل‌نیا با بیان اینکه حفظ قرآن باید باعث شود که دریچه‌های تازه‌ای به سمت تدبر و تفکر در آیات نورانی قرآن گشوده شود و این امر با اجبار و الزام و کار فشرده در تضاد است، تصریح کرد: پدر و مادرها باید توجه کنند که فرزندشان ممکن است نسبت به حفظ قرآن رغبتی نداشته باشند و یا در سایر مباحث قرآنی استعداد و علاقه بیشتری بروز دهد اما در هر حال، فراگیری قرآن در نهایت باید به انس و دوستی با این کتاب جامع و انسان‌ساز منجر شود.

وی در خصوص نحوه آشناسازی کودکان و نوجوانان با قرآن، بیان کرد: یکی از بهترین شیوه‌های آموزش به کودکان بهره‌گیری از ابزار قصه و داستان است که این اصل در آموزش قرآن به کودکان نیز باید مورد توجه و استفاده قرار گیرد. خواندن آیه و ترجمه آن برای کودک قطعاً سودمندی لازم را ندارد بلکه می‌توان با خواندن قصه‌ها و داستان‌های قرآنی کودکانه، آنان را با مفاهیم قرآنی آشنا کرد و به‌تدریج حفظ سوره‌های ساده و کوچک را با او کار کرد.

عادل‌نیا با یادآوری اینکه تمامی کودکان عاشق قصه هستند، ادامه داد: به‌همین دلیل است که در مباحث روانشناختی توصیه می‌شود که برای کودکان قبل از خواب قصه گفته شود تا ذهن کودک تا صبح با مفاهیم و محتوای قصه ذهن خود را پرورش دهد لذا مفاهیم قرآن باید از طریق قصه به کودکان آموزش داده شود.

این حافظ کل قرآن بیان کرد: به والدینی که دوست دارند فرزند خود را در مسیر حفظ قرار دهند توصیه می‌شود که از کودکی از طریق قصه‌گویی کودکان را با مفاهیم قرآنی آشنا کنند که اگر فرزند کشش و توانمندی داشته باشد می‌توان آیات متناظر قصه‌های قرآنی را نیز برای او تلاوت کرد تا آشنا شود. برخی کودکان حتی توانایی حفظ آیات را نیز دارند که تشخیص این امر به میزان شناخت والدین یا مربی از استعداد کودک بستگی دارد که اگر این توانمندی و استعداد به‌ درستی تشخیص داده شود می‌توان کودک را به‌تدریج و بدون سختگیری و کار فشرده وارد فرآیند حفظ قرآن کرد و تمرینات را متناسب با میزان توانایی کودک انجام داد.