تشکیل پول مشترک اسلامی در گروی تفاهم و در هم‌ تنیدگی اقتصاد اعضا + صوت

علی سعیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، درباره ایده تشکیل پول مشترک اسلامی میان کشورهای مسلمان که سال‌‎های گذشته از سوی مالزی مطرح شده، گفت: قطعاً تشکیل واحد پولی مشترک اسلامی یکی از عوامل مؤثر در هم‌گرایی و هم جهش تولید در کشورهای اسلامی محسوب می‌شود. بالاخره کشورهای اسلامی 20 درصد جمعیت کل دنیا را تشکیل داده‌اند و GDP آن‌ها حدود چهار تریلیون دلار است و این رقم حجم قابل توجهی به شمار می‌رود. همچنین منابع مهم انرژی در اختیار کشورهای اسلامی به‌ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس قرار دارد که بخش قابل توجهی از نفت جهان را این منطقه تأمین می‌کند.

پول مشترک اسلامی و هم‌گرایی در جهان اسلام

وی با تأکید بر این مطلب که شاهراه‌های تجاری دنیا در اختیار کشورهای اسلامی است، افزود: به‌صورت تاریخی و سنتی تجارت جهانی و تجارت زمینی که از شرق آسیا تا غرب آسیا و شمال آفریقا اتفاق می‌افتاد در اختیار مسلمانان بوده تا اینکه اروپایی‌ها با انقلاب دریانوردی توانستند تجارت دریانوردی را به‌صرفه کنند و حضور پررنگ‌تری در عرصه دریا داشته باشند. بنابراین جذابیت‌های متعدد ترانزیتی، منابع طبیعی و همچنین فرصت‌های اقتصادی ناشی از تنوع بازارهای مصرف در کشورهای اسلامی تشکیل واحد پول مشترک اسلامی را منطقی‌تر می‌کند. درواقع تشکیل واحد پول مشترک اسلامی ظرفیت عظیمی را به لحاظ اقتصادی و جهش تولید فراهم خواهد کرد.

بیشتر بخوانید:

استاد اقتصاد دانشگاه قم اظهار کرد: در حال حاضر خلأ واحد پول مشترک اسلامی به شدت احساس می‌شود. یکی از مشکلات اصلی در کشورهای اسلامی که اجازه نمی‌دهد اقتصادهای آن‌ها زنجیره ارزش افزوده را کامل کند و در تجارت جهانی به یک قدرت اقتصادی مستقل تبدیل شوند، ریشه در نبود یک ثبات و رویه مالی و پولی واحد دارد.

سعیدی با بیان اینکه فضای تجارت بین‌الملل به‌گونه‌‎ای نیست که یک فضای عادلانه، منصفانه و باز وجود داشته باشد که کشورها بتوانند براساس فقط کارآیی و تلاش بیشتر به موقعیت‌های بالاتر دست پیدا کنند، گفت: کشورهای غرب و آمریکا در زمره کشورهایی قرار هستند که با هژمونی، سلطه و اقتدار موفق شدند اقتصادشان را شکل دهند و دنیا را تسخیر کنند. اگر قدرت نظامی انگلستان در قرن هجدهم و نوزدهم نبود یا اگر قدرت نظامی فرانسه، آلمان، روسیه و آمریکا در دوره‌های مختلف وجود نداشت، این‌ها اساساً از تجارت بین‌الملل سهمی نداشتند. پس قدرت بین‌المللی منجر به رشد و شکوفایی اقتصادی می‌شود، فناوری را ارتقا می‌دهد و عوامل تولید را هم‌گرا می‌کند.

موانع تشکیل پول مشترک اسلامی

وی با تأکید بر این موضوع که تشکیل واحد پولی مشترک مسلمانان را به‌عنوان یک امت واحده مقتدر خواهد ساخت، به موانع پیش روی تشکیل آن اشاره کرد و افزود: پیشنهاد تشکیل واحد پولی مشترک میان کشورهای اسلامی چندین سال گذشته مطرح شد اما چند مانع جدی در مسیر تشکیل این نوع واحد پولی یا اتحادیه پولی وجود دارد. عامل اصلی این موانع به اختلافات درونی جهان اسلام بازمی‌گردد و اتفاقاً این اختلافات ریشه تاریخی هم دارد، جدا از اختلافات مذهبی، میان دو امپراتوری صفوی و عثمانی اختلافات به حدی زیاد بود که کشورهای اروپایی طمع‌کارانه در صدد ماهی‌گیری از آب گل‌آلود برآمدند و به نوعی پادشاهان صفوی را علیه عثمانی تحریک می‌کردند و در مقابل عکس این موضوع هم اتفاق می‌افتاد. این درگیری‌ها تا جنگ جهانی اول ادامه پیدا می‌کند. در جنگ جهانی اول با وجود اینکه ما بی‌طرف بودیم، عثمانی‌ها به خاک کشورمان تجاوز کردند. این رویه ادامه یافت تا اینکه امپراتوری عثمانی فروپاشید. بعد از فروپاشی عثمانی، اختلافات مذهبی و قومی موجود درون جهان اسلام به حدی بود که اجازه هم‌گرایی و استقرار امنیت در منطقه را نداد.

کارشناس مسائل اقتصادی اضافه کرد: بعد از انقلاب اسلامی به بهانه‌های مختلف صف‌بندی‌های جدیدی شکل گرفت که نمونه اخیر آن بحث داعش بود که رسماً دوجبهه‌شدن جهان اسلام را به معرض نمایش گذاشت. لذا اینکه چرا تاکنون واحد پول مشترک اسلامی شکل نگرفته ریشه در مسائل داخلی دارد و این مسائل به راحتی قابل حل نیست و حل این اختلافات نیازمند برنامه جامعی است. به‌عنوان مثال هرچند اختلافات مذهبی وجود دارد، اما اگر اقتصاد کشورهای اسلامی در هم تنیده شود و با هم پیوند بخورند و یا کشورهای اسلامی به لحاظ اقتصادی به یکدیگر وابسته شوند، چه بسا بسیاری از این مشکلات هم کاهش پیدا می‌کند. به باور من مرزبندی‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گفت‌وگو میان کشورهای اسلامی را کاهش داده و اگر واحد پولی مشترک در جهان اسلام شکل بگیرد، قطعاً زمینه گفت‌وگو میان دولت‌های اسلامی فراهم خواهد شد و حتی اختلافات مذهبی و قومی و نیز اختلافات تاریخی رنگ خواهند باخت.

کاهش هژمونی دلار با تشکیل پول مشترک اسلامی

سعیدی تشکیل پول مشترک اسلامی را زمینه‌ساز سقوط هژمونی دلار عنوان کرد و در این رابطه گفت: طبیعتاً تشکیل واحد پولی مشترک میان کشورهای اسلامی، قدرت دوباره‌ای به مسلمانان خواهد بخشید و تحقق آن می‌تواند از سلطه دلار به شدت بکاهد. متأسفانه کشورهای اسلامی عمده تجارت خود را با دلار و تا حدودی هم با یورو انجام می‌دهند. اگر ارز مشترک اسلامی ایجاد شود خیلی از هزینه‌های ناشی از ضرب پول و خلق پول به امت اسلامی خواهد رسید نه اینکه مفت و مجانی در جیب اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها قرار بگیرد.

وی درباره مقدمات تشکیل پول مشترک اسلامی بیان کرد: تشکیل پول واحد اسلامی نیازمند رعایت یک‌سری مقدمات است و این مقدمات به هم‌گرایی و همکاری کشورهای اسلامی بازمی‌گردد. به عبارت بهتر کشورهای اسلامی باید به شرکای استراتژیک یکدیگر تبدیل شوند و با یک نگاه راهبردی می‌توان به تشتت در جهان اسلام پایان داد. شاید در حال حاضر شکل‌گیری این ارز در میان همه کشورهای اسلامی دشوار باشد، اما احتمال تشکیل پول مشترک میان تعدادی از کشورهای اسلامی هم‌سو و هم‌گراتر بیش از تشکیل آن میان همه کشورهای اسلامی است. مثلاً تشکیل ارز واحد اسلامی میان کشورهای جبهه مقاومت(عراق و سوریه) و کشورهایی مانند عمان، کویت، افغانستان، یمن و پاکستان عملیاتی‌تر و سریع‌تر است و این کشورها نسبت به تشکیل پول مشترک اسلامی احساس نیاز می‌کنند. اگر این کشورهایی که نام بردم بتوانند با هم به سمت تشکیل یک اتحادیه اسلامی و واحد پولی مشترک اسلامی حرکت کنند، به مرور زمان به بلوک اقتصادی تبدیل خواهند شد و زمینه را برای عضویت سایر کشورهای اسلامی به آن فراهم خواهند کرد.

سعیدی به پیشنهاد تشکیل ارز واحد دیجیتال میان کشورهای مسلمان هم اشاره کرد و در این باره گفت: پشنهاد دیگری هم درباره تشکیل ارز دیجیتال مشترک میان کشورهای اسلامی مطرح شده که پیشنهاد خوبی است. می‌توان از ظرفیت ارزهای دیجیتال هم استفاده کرد، منتهی مسئله تنها یک مسئله فنی، تکنیکی یا حتی حسابداری ساده نیست؛ مسئله پیوندهای تجاری است که ابتدا باید میان کشورهای اسلامی برقرار شود. در ابتدا باید کشورهای مسلمان روابط تجاری خود را با یکدیگر تقویت کنند و سپس در کوتاه‌مدت پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه را تشکیل دهند و ارزهای ملی خود را جایگزین ارزهای بیگانه کنند تا به تدریج که حجم تجارت خارجی میان کشورهای اسلامی افزایش یافت، ارزهای ملی هم آرام‌آرام کنار بروند و یک ارز مشترک اسلامی جایگزین آن شود. وقتی یک ارز مشترک میان کشورهای اسلامی شکل گرفت بعد از آن باید به فکر تشکیل یک نهاد تنظیم‌گر و ناظر بود تا بر روند خلق پول و مراودات مالی، شفافیت و نیز توزیع عادلانه نظارت داشته باشد. البته تشکیل این نهاد جزء مباحثی است که بعدها هم می‌توان درباره آن صحبت کرد. در این مقطع مهمترین مسئله فعلاً تلاش برای تحقق ایده ارز واحد اسلامی است.