پایان کم‌فروغ هفته قرآن و دانشگاه و شورایی که دیگر کارآمد نیست

روز گذشته، آخرین روز هفته قرآن و دانشگاه (18 تا 24 آبان) بود، روزی که انتظار می‌رفت، برنامه‌های متنوعی از سوی دستگاه‌های دانشگاهی برای ترویج بیشتر قرآن در میان قشر دانشگاهی در نظر گرفته شود، اما ظاهراً این هفته نیز به برپایی مجازی مراحل کشوری جشنواره داخلی دانشگاه‌ها خلاصه شد.

با وجود اینکه در سال‌های گذشته نیز شرایط بهتر از امسال نبود و برنامه‌ای ملی و فراگیر را شاهد نبودیم، امسال وضعیت شیوع کرونا باعث شد تا خمودگی دستگاه‌های دانشگاهی را در موضوع قرآن و امور قرآنی بیش از پیش به خودمان بقبولانیم. هرچند شرایط ویژه حاکم بر کشور در دوران شیوع بیماری کرونا و تحت‌الشعاع قرار گرفتن فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی امری طبیعی بوده و این شرایط دور از انتظار نبود، در عین حال کم‌کاری تعدادی از مجموعه‌های تصمیم‌ساز و تمسک برخی مسئولان به شرایط کرونا برای پرهیز از پاسخگویی قابل پذیرش نیست. مقوله‌هایی چون ساماندهی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کلان در حوزه فعالیت‌های قرآنی دانشگاهی، مسئولان وقت را در دهه هشتاد بر آن داشت تا با ایجاد یک تشکل مستقل به این موضوع ورود کنند. نتیجه این موضوع در سال ۱۳۸۴ آشکار شد و شورای عالی انقلاب فرهنگی طی مصوبه‌‌ای، ساختار شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و دانشگاه‌ها را با حضور عالی‌ترین مسئولان فرهنگی دانشگاه‌ها تصویب کرد.

همانند سایر مجموعه‌های سیاست‌گذار فرهنگی کشور، شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآنی دانشگاه‌ها نیز با تغییرات در سطوح مدیریت‌ها و رویکردهای گوناگون آنها، دست‌خوش اُفت و خیزهای فراوان شد و فرایندی را یادآوری می‌کند که در آن بسیاری از ‌مجموعه‌های سیاست‌گذار، که در سال‌های ابتدایی خوب عمل می‌کنند، دچار روزمرگی می‌شوند. البته نمی‌توان با یک قضاوت کلی درباره کیفیت و میزان موفقیت عملکرد این شورا اعلام نظر کرد؛ هر چند در برهه‌ای تشکیل منظم جلسات شورای هماهنگی، حضور خوب مسئولان دانشگاهی، تصمیم‌گیری‌ها و مصوبات، بسترساز جریان‌ها و تغییرات فرهنگی و قرآنی (تغییراتی درست یا غلط که در جای خود نیاز به بررسی دارد) بود؛ از جمله ایجاد وحدت ‌رویه در مسابقات و جشنواره‌های قرآن و عترت دانشگاهی، حذف موازی‌کاری‌ها مانند ادغام جشنواره عترت بسیج دانشجویی در جشنواره ملی، نام‌گذاری و برنامه‌ریزی هفته قرآن و دانشگاه‌، پیگیری تشکیل مرکز قرآن و عترت در وزارت بهداشت، مدیریت جشنواره ملی از دوره بیست‌وپنجم به بعد (مؤسس و برگزارکننده بیست‌وچهار دوره جهاددانشگاهی بود) و حضور در مجامع تصمیم‌گیر به ویژه پس از تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌های وابسته به آن. هر چند در برخی موارد هیچ‌گاه شاهد خروجی مورد انتظاری نبودیم، به عنوان مثال در بحث حفظ قرآن در نهایت مشخص نشد که بخش دانشگاهی چه میزان از مطالبه مقام معظم رهبری را تحقق بخشید؟

آنچه که به نظر می‌رسد، بیش از هر مطلب و موضوع دیگری باید از این شورا پرسید، تحقق مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری است؟ تاکنون چه اقداماتی برای مهم‌ترین دغدغه معظم‌له که تربیت 10 میلیون حافظ قرآن بوده، انجام شده است؟ سؤال دیگر هم به دلایل برگزار نشدن جلسات شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها بازمی‌گردد

عدم تشکیل بیش از یک‌ساله جلسات شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها (20 مهر 1398)، برگزاری نامنظم جلسات مجمع مشورتی، ابلاغ دیرهنگام آیین‌نامه‌های سی‌وپنجمین جشنواره ملی قرآن و عترت دانشگاه‌ها، برنامه‌ریزی ناکافی برای برگزاری هفته قرآنی دانشگاه و بلاتکلیف بودن جشنواره سی‌وششم نمونه‌ای از ضعف‌هایی است که می‌تواند نشانه‌های بی‌مهری به مدیریت امور قرآنی دانشگاهی در این شورا باشد. شورایی که با توجه به عضویت بالاترین مدیران دستگاه‌های دانشگاهی از ظرفیت‌های فراوانی برخوردار بوده که به اذعان بسیاری آنگونه که باید و شاید مورد استفاده قرار نگرفته است. 

هرچند در ذیل شورای هماهنگی و یک رده پایین‌تر، شاهد شکل‌گیری مجمع مشورتی این شورا با حضور کارشناسان و مدیران فرهنگی دستگاه‌های دانشگاهی بوده‌ایم، اما این مجمع نیز نتوانسته است خلأ به وجود آمده را پر کند و جلسات آن اغلب به برنامه‌ریزی برای اجرای برنامه‌های روتین دانشگاهی اختصاص داده شده است، موضوعی که شاید اگر چنین شورایی هم وجود نداشت، به هر نحوی از سوی دانشگاه‌ها و به صورت خودجوش صورت‌ می‌گرفت.

البته بیش از هر موضوع دیگری باید از این شورا درباره تحقق مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری پرسید؟ تاکنون چه اقداماتی برای مهم‌ترین دغدغه معظم‌له، تربیت 10 میلیون حافظ قرآن، انجام شده است؟ سؤال دیگر هم به دلایل برگزار نشدن جلسات شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها بازمی‌گردد. در ادامه بیشتر به تحلیل این موضوع می‌پردازیم.

از شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها انتظاری جز توجه به منویات مقام معظم رهبری در عرصه قرآنی نمی‌رود، این انتظار از باب تمشیت سیاست‌گذاری فعالیت‌های قرآنی بخش دانشگاهی بیراه نیست و برای همین این شورا باید منویات قرآنی رهبر معظم انقلاب را در صدر برنامه‌ریزی‌ها و پیگیری‌های خود قرار دهد؛ پیگیری‌هایی که البته به زعم نگارنده و براساس شواهد، انجام نشده یا اگر انجام شده است، خروجی آن برای دنبال‌کنندگان ملموس نبوده و نتوانسته است به اقناع اذهان بینجامد.

با توجه به آخرین جلسه شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها، فارغ از اینکه چه زمانی برگزار شده است، پیش‌بینی می‌شد که در این جلسه بیشتر درباره مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری و مواردی از این قبیل بحث و تبادل نظر شود، اما از مهم‌ترین مطالب مطرح‌شده در آن مواردی همچون حضور دانشجویان در مراسم پیاده‌روی اربعین حسینی، میزبانی دانشگاه فرهنگیان از بخش دانشگاهی نمایشگاه قرآن و برگزاری سی‌وچهارمین دوره جشنواره ملی قرآن و عترت دانشجویان است تا کاملاً مشخص شود که نه تنها مجمع مشورتی، که شورای اصلی نیز در گیرودار فعالیت‌های معمول دانشگاهی و نه مطالبات اصلی مقام معظم رهبری است.

در حالی شاهد چنین وضعیتی در راهبری فعالیت‌های قرآنی در دانشگاه‌ها هستیم که سیاست‌گذاران قرآنی کشور بخش مهمی از تحقق منویات رهبر انقلاب را در زمینه حفظ قرآن بر دوش بخش دانشگاهی گذاشته بودند و اگر هم کاری در این بخش صورت می‌گیرد و تک‌‌صداهایی شنیده می‌شود به صورت خودجوش و دور از فضای سیاست‌گذاری نهادهای تصمیم‌ساز بوده است.

نقد دیگر به فعالیت‌های قرآنی، برگزار نکردن منظم جلسات شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌هاست، شورایی که می‌توانست قلب تپنده فعالیت‌های قرآنی بخش دانشگاهی باشد در روزهای کرونایی به اغمایی چندین ماهه فرورفته است. نگاهی به این شورا در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که هیچ تلاشی برای برگزاری جلسات آن احساس نمی‌شود و بدین ترتیب فرصت‌هایی که می‌توانست تدوین برنامه‌های بسیاری به خصوص در دوران شیوع کرونا را ممکن کند به راحتی از دست رفت.

آخرین جلسه‌ شورا، یک سال قبل برگزار شده و طی بیست ماه اخیر هم فقط همین یک جلسه برگزار شده است. براساس برنامه، شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها باید حداقل چهار و حداکثر شش جلسه در سال برگزار کند. در حالی که از ابتدای سال 98 تاکنون، که هشتمین ماه سال 99 به میانه‌های خود نزدیک می‌شود، فقط یک جلسه و آن هم در مهرماه سال قبل برگزار شده است و این احتمال وجود دارد که تا پایان سال شاهد برگزاری جلسه دیگری نباشیم. اگر اینگونه شود به رکورد یک جلسه در دو سال خواهد رسید. هر چند مسئولان تلاش کردند تا جلسه شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآنی دانشگاه‌ها را در اسفندماه سال 98 برگزار کنند، اما شیوع کرونا باعث لغو جلسه مذکور شد و تاکنون اقدامی مشهود برای برگزاری جلسات به چشم نخورده و این شورا طی سال 97 سه جلسه برپا کرده است.

با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد که باید مسئولان انقلابی و دلسوزان قرآنی کشور به ویژه شورای توسعه فرهنگ قرآنی با پیگیری موضوع به احیا و تقویت فعالیت‌های قرآنی دانشگاهی و شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت دانشگاه‌ها اهتمام ویژه‌ای ورزند و این مطلب را نقدی دلسوزانه و تلنگری برای مشاهده اقدامات خوب و مؤثر آتی بدانند.

صدیقه صادقین