کرونا یک واقعیت است / پیشنهادهایی برای عزاداری حسینی در ایام کرونا
یک استاد حوزه و دانشگاه معتقد است که عزاداری برای امام حسین(ع) در هر زمان و مکانی امکان‌پذیر است؛ امسال با توجه به شیوع کرونا، باید شیوه‌های پیشین عزاداری را کنار گذاشت و از شیوه‌های خلاقانه‌تر، که مورد رضای خدا و اهل بیت(ع) است، بهره‌مند شد.
۱۷ روز به آغاز ماه محرم و برگزاری عزاداری‌ها باقی مانده است و بحث‌ها و اظهارنظرها پیرامون چگونگی برگزاری عزاداری‌های محرم ادامه دارد. برخی در این زمینه معتقدند عزاداری‌ها باید به شکل باشکوه و حتی پرشورتر از سال‌های قبل برگزار شود، اما برخی نیز بر این باورند که در این شرایط خطیر کرونا، مراسم باید بسیار محدود برگزار شود. با تمام این اختلاف‌نظرها، سخنرانی مقام معظم رهبری در برنامه زنده تلویزیونی به مناسبت عید قربان خطاب به ملت ایران فصل‌الخطاب بود.
ایشان فرمودند: «در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که ستاد ملی کرونا اعلام می‌کند. بنده هر چه آنها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه و تأکید من به همه عزاداران، هیئات، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی کرونا باید رعایت شود، چرا که اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد. در خصوص برگزاری عزاداری‌های ماه محرم باید تابع ستاد ملی کرونا باشیم.»
خبرنگار ایکنا اصفهان، در همین رابطه گفت‌وگویی با عصمت همتی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان اصفهان، داشته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید:
بیشتر بخوانید:
- در عزاداری محرم، همه موظف به رعایت ضوابط ستاد ملی مبارزه با کرونا هستند
- کلام رهبر معظم انقلاب فصل‌الخطاب بود
- تلاش‌های موذیانه برای طرح تضاد دین و علم
ایکنا ـ با توجه به وضعیت قرمز شیوع کرونا در اکثر استان‌های کشور و نزدیک شدن به ماه محرم و نیز سخنان مقام معظم رهبری در روز عید قربان مبنی بر لزوم پیروی از تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا در خصوص مراسم عزاداری، به نظر شما رویکرد واقع‌بینانه و منصفانه در قبال مراسم ماه محرم چیست؟
برای اینکه تکلیف خودمان را بدانیم، ابتدا باید حقایق و واقعیت‌های پیش رو را مرور کنیم. اول اینکه کرونا یک واقعیت است، یعنی جوامع بشری گرفتار ویروسی شده‌اند که تاکنون 17 میلیون نفر را مبتلا کرده و باعث مرگ 700 هزار نفر در سراسر دنیا شده است. در کشور ما، 16 هزار نفر مرگ رسمی بر اثر ابتلا به کرونا ثبت شده و آمار ابتلا نیز هر روز اعلام می‌شود. بنابراین کرونا نه یک توهم بلکه یک واقعیت است. نکته دوم اینکه بیماری کووید 19 فعلاً هیچ درمان قطعی ندارد، آمار ابتلا و مرگ در اثر این بیماری، همه گروه‌های سنی را شامل می‌شود و فعلاً هیچ واکسنی در اختیار نیست که بتوان از بروز این بیماری جلوگیری کرد. آنچه تاکنون بشر در راه مقابله با این بیماری پی برده است، حفظ فاصله اجتماعی یک و نیم تا دو متری، استفاده از ماسک، شستشوی مداوم دست‌ها و مراقبت پیشگیرانه محسوب می‌شود.
از طرف دیگر، در اسلام حفظ جان واجب است و کسی نمی‌تواند عمداً کاری کند که موجب ضرر به خود شود. بنابراین اگر کسی به کرونا مبتلا شود، غیر از اینکه جان خود را به خطر انداخته و از نظر شرعی مسئولیت دارد، موجب اذیت و آزار دیگران و تضییع حق‌الناس نیز شده است، یعنی غیر از خانواده خود که با آنها دادوستد وجودی و عاطفی دارد، گروهی هم هستند که شغل‌شان رسیدگی به بیماران بوده و حدود هفت ماه است که زندگی‌شان تحت تأثیر این بیماری، از حالت عادی خارج شده و تلفات سنگینی داده‌اند، غیر از اینکه به طور مضاعف نیز اذیت می‌شوند. با توجه به این مقدمات، هر انسان عاقل دینداری موظف است که برای حفظ خود و کاستن از درد و رنج دیگران به توصیه‌هایی که راه پیشگیری محسوب می‌شود، عمل کند. چنانکه رهبر معظم انقلاب در روز عید قربان فرمودند باید به توصیه‌های ستاد ملی مقابله با کرونا عمل کنیم. در این شکی نیست و هر کس باید این مسئله را جدی تلقی کند.
موضوع دیگری که با آن مواجهیم، نزدیک شدن به ماه محرم است. امام خمینی(ره) فرمودند: «این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است». بخشی از عزاداری‌های محرم، جنبه شور و حماسی آن و تحریک احساسات دینی و مذهبی است و تاکنون به شکل سنتی در قالب هیئت‌ها، دسته‌های سینه‌زنی و کاروان‌های عزاداری برگزار شده و بخش دیگر آن، جنبه شعوری عزاداری‌ها است که علما همواره ایام شهادت امام حسین(ع) را فرصتی طلایی برای بیان معارف دینی و اصلاح ناهنجاری‌های روانی و اخلاقی به منظور تبیین اصول و معارف قرآنی می‌دانستند. جنبه شعوری روح جنبه حماسی است، یعنی اگر آن شور و حماسه‌ها از این شعور خالی شود، نه بزرگداشتی مانا برای حسین بن علی(ع) انجام داده‌ایم و نه بزرگداشتی برای دین؛ شور و حماسه‌ها باید صورت و ظاهری برای این مغز باطنی باشد. به همین دلیل، همواره در عزاداری‌ها یک سخنرانی علمی مبتنی بر اصول ایراد می‌شده و سپس با مداحی و ذکر مصیبت، قلب‌ها را هم متأثر می‌کردند تا این شور و شعور با هم جمع شود و افراد به سمت تغییرات مثبت حرکت کنند.
در رابطه با ایجاد شعور و بالا بردن سطح معارف دینی و اخلاقی، کرونا مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند و اکنون نیز این همه وسایل تکنولوژیک در اختیار بشر قرار دارد و راه‌های ارتباطی فراتر از زمان و مکان است که می‌توان از آنها برای بزرگداشت محرم و صفر استفاده کرد. این تصور که بزرگداشت محرم یعنی راه انداختن دسته‌های سینه‌زنی پر تعداد یا هیئت‌های سنتی سال‌های قبل، کاملاً غلط است. بزرگداشت حسین بن علی(ع) را بیان معارف و حقایق دینی و ایجاد شعور برای شناخت راه حسین(ع) می‌دانیم تا از میان مشکلات و مسائل زندگی، نوری به آن حقایق ایمانی پیدا کنیم. این بخش با مشکل مواجه نیست و مثلاً هر هیئتی که سخنرانان ویژه‌ای دعوت می‌کرده و مستمعینی داشته است، اکنون نیز می‌تواند با جمعیت کمتر و رعایت فاصله‌گذاری و نیز با استفاده از تکنولوژی همان کار را انجام دهد، ولی راه انداختن دسته‌های عزاداری و ایجاد شور و حماسه حتماً باید محدودیت‌هایی داشته باشد. بنا به گفته مراجع باید با رعایت توصیه‌های بهداشتی بزرگداشت انجام دهیم و اگر راه انداختن دسته‌های عزاداری موجب صدمه به خود و دیگران شود، معلوم نیست که جواز شرعی داشته باشد. علاوه بر اینکه باید به نکته دیگری نیز توجه کرد و آن اینکه کسانی می‌خواهند القا کنند که دین هیچ‌گاه با عقل جمع نشده و با واقعیت‌های علمی کنار نیامده است و دینداران افراد صاحب اندیشه و معقولی نبوده‌اند. اگر امسال این هیئت‌های سنتی را راه انداختیم و شواهد آن در سراسر دنیا منتشر شد، نتیجه‌اش این است که دیدگاه‌های منفی نسبت به دین تأیید می‌شود. پیش از این می‌گفتند قمه‌زنی را هر کس به اختیار خود انجام می‌دهد و نوعی بزرگداشت و ابراز ارادت است، اما مقام معظم رهبری در فتوای خود بیان کردند که قمه‌زنی وهن شیعه است. یعنی این خون‌ها و سرهای زخمی شده موجب تنفر می‌شود و دیگر کسی علاقه‌مند به مطالعه عقاید شیعه نمی‌شود.
اگر امسال در ایام محرم از پلاکاردهای قرآنی، اخلاقی و دینی در سطح شهر استفاده شود، اگر سخنرانان زبردستی در شبکههای مختلف به فرهنگ عاشورا بپردازند، اگر جلسات تفسیر قرآن برگزار شود، آیا این‌ها بزرگداشت عاشورا و دین نیست؟ مگر حسین بن علی(ع) برای دین شهید نشده است؟ مگر خود ایشان نگفتند: «اگر مرگ من موجب بقای دین می‌شود مرا بکشید»؟ مگر نگفتند برای اصلاح امت جدم قیام کردم؟ این مفاهیم، اساس بزرگداشت عاشوراست. اکنون خلط مبحث شده است، آیا شیوه‌های سنتی بزرگداشت محرم تنها شیوه بزرگداشت این ماه است؟ اگر گفتیم بله، با شرایط امروز کرونا جمع نمی‌شود، ولی این بله، بله خلاف عقل است. ما باید محرم را بزرگ داریم و هدف آن قیام را که تبیین دین و بالا بردن شعور دینی است، نهادینه کنیم. تمام پروتکل‌های بهداشتی به ما حکم می‌کند که دنبال راه انداختن هیئت به شیوه سنتی و جلسات شلوغ نباشیم و بدانیم هر بیمار، حق‌الناسی به گردن آن کسانی می‌آورد که باعث می‌شوند این بیماری گسترش پیدا کند.
یکی از مداحان گفته بود ما اختیار جان خود را داریم و می‌خواهیم بمیریم. این حرف هیچ پایه دینی ندارد و در هیچ مکتب دینی قابل دفاع نیست. ممکن است من نوعی به هر دلیلی بر اثر کرونا فوت نکنم، ولی شاید دیگران از طریق من و بر اثر ابتلا به کرونا فوت کنند، آنگاه من چگونه می‌توانم این را گردن بگیرم. اکنون زندگی کادر درمان دچار مشکلاتی شده است و حق نداریم بر بار آنها بیفزاییم، آن هم به این دلیل که دل‌مان می‌خواهد فلان کار را انجام دهیم. فلسفه دین این است که بر مبنای دل خودمان کار نکنیم، بلکه بر مبنای حکم خدا و عقل کار کنیم. کسی که به خاطر دل خود برای امام حسین(ع) مجلس عزاداری برپا می‌کند، معلوم نیست از نظر معنوی دستاوردی داشته باشد. اگر انسان برای خدا کاری انجام دهد و امام حسین(ع) را به عنوان بنده خدا بزرگ بدارد، چنین بزرگداشتی ارزشمند است و باعث رشد معنوی می‌شود، اما اینکه دلم بخواهد مثل سال گذشته که صد هزار نفر یک جا جمع می‌شدند، امسال هم همان وضعیت برقرار باشد، این دل خواستن باعث می‌شود برای عده زیادی مشکل ایجاد شود.
ایکنا ـ با وجود همه این مسائل، چرا هنوز برخی بر شیوه‌های سنتی عزاداری تأکید دارند؟
هستند کسانی که واقعاً ارادت‌مندند و از نظر خودشان این را نوعی وابستگی روحی و معنوی می‌دانند، اما بعضی‌ها در این نوعِ مراسم منافعی دارند که آنها را وادار می‌کند که با هر عقل و منطقی مقابله کنند. متأسفانه این‌ها کسانی هستند که در مقام عمل نیز زندگی‌شان حسینی نیست. از طرف دیگر، در طول تاریخ با مسئله‌ای به نام جهل مقدس نیز مواجه بوده‌ایم، یعنی کسانی که به جهل‌شان تقدس می‌دهند و این بسیار خطرناک است. علاوه بر این، همه انسان‌ها از نظر روانی در مقابل تغییر مقاومت می‌کنند؛ مثلاً به کسی گفته می‌شود که عزاداری کنید، ولی شیوه‌های سنتی عزاداری را به شیوه‌های دیگر تغییر دهید، اما از نظر روانی در مقابل این تغییر مقاومت می‌کنند.
متأسفانه برخی همه را نگران کرده‌اند و اگر بخواهند به همان شیوه‌های سنتی عمل کنند، ممکن است این بیماری جان بسیاری از انسان‌های بی‌گناه را در کشور ما به خطر بیندازد. همه مسئولیم که مخالفت کنیم. شیوه سنتی عزاداری در حال حاضر عامل خطر است، ولی عزاداری برای حسین بن علی(ع) هیچ زمانی مشکل نداشته و ندارد و اگر اهل فکر و خلاق باشیم، می‌توانیم بررسی کنیم که از چه راه‌های دیگری می‌توان به امام حسین(ع) خدمت کرد و در عین حال، جان دیگران را به خطر نینداخت. باید چهره معقولی از دین ارائه دهیم، اینکه کسی با لجبازی و مقاومت بخواهد با دین و تشیع بازی کند، به نظر من خطر آن برای تشیع بیشتر از سودش است. چه سودی دارد که دنیا درباره ما بگوید مردمی هستند که می‌دانند ویروسی 18 میلیون نفر را مبتلا کرده و به آنها گفته می‌شود فلان کار را انجام ندهید تا به این ویروس مبتلا نشوید، ولی می‌گویند انجام می‌دهیم، به شما چه مربوط است. در عین حال می‌توانیم از طرق دیگر حزن خودمان را به اهل‌بیت(ع) اعلام کرده و برای بهره بردن از فیوضات این ماه آماده شویم که امر پسندیده‌ای است.
انتهای پیام
