ترسیم آینده آموزش دینی در قرقیزستان

به گزارش ایکنا، سطح دانش روحانیون قرقیز که ارتباط مستقیم با دینداران و مؤمنان دارند، بسیار پایین است. فقط 20 درصد امامان جماعت مساجد این کشور تحصیلات دینی پایه دارند.

بنا بر اعلام رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قرقیزستان، ذاکر چوتایف، معاون رئیس کمیسیون دولتی امور ادیان قرقیزستان، که دکترای فلسفه دارد، درباره طرح راهبردی آموزش دینی مطالبی را بیان کرده که از این قرار است؛

نخستین گامی که در راستای اجرای طرح دولتی سیاست‌گذاری در حوزه دینی برداشته‌ایم، راه‌اندازی کالج الهیات بود که هم دروس سکولار و هم دروس مذهبی دارد. هدف از این کار چه بوده است؟ در حال حاضر در مدارس دینی فقط دروس دینی تدریس می‌شود، آن‌ هم هر مدرسه این دروس را به سلیقه خود تدریس می‌کند. با وجود اینکه برنامه درسی جامع اداره مفتیات قرقیزستان تصویب ‌شده است، این امر در نتیجه ارزیابی موردی کشف شد. بررسی و ارزیابی تمام مؤسسات آموزشی، کار بسیار دشواری است، لذا تصمیم گرفتیم به ‌عنوان گام اولیه، کالج الهیات را تأسیس کنیم.

تلفیق آموزش سکولار و تعلیم دینی

این کالج به ‌نوعی آلترناتیو است، زیرا هم آموزش دینی و هم آموزش سکولار را دارد و از طرفی هدفی است برای تمام مؤسسات آموزشی دینی. سیستم آموزش به روش سیستم آموزش سکولار و استانداردهای دولتی بوده که در آن، دروس دینی مورد نیاز برای سطح آموزش متوسطه اضافه ‌شده است. این مقطع آموزشی متناسب با مقطع دانش‌سرا و آموزشگاه (فوق ‌دیپلم) است. دانش‌آموزان می‌توانند پس از کلاس نهم مدرسه عمومی، وارد این کالج بشوند. سال تحصیلی اول به پایان رسیده است و اکنون دانش‌آموزان به‌ عنوان ورودی اصلی سال تحصیلی جدید پذیرش می‌شوند.

برای نمونه، دانش‌آموزان پس از اتمام مدرسه، تعلیم دینی کسب می‌کنند که از سوی هیچ ارگانی به غیر از اداره مفتیات مورد قبول نیست. هیچ ‌کدام از مدارس دینی قرقیزستان مدرک پایان تحصیلات را از نوع مدرک دولتی صادر نمی‌کنند. دانش‌آموزانی که وارد این مدارس شده‌اند و یا به‌ اجبار از سوی والدینشان در این مدارس ثبت‌نام کرده‌اند، به مرور زمان از انتخاب خود پشیمان شده و با اتلاف وقت از ادامه تحصیل در این مدارس منصرف می‌شوند. آنها با مدرک پایان تحصیلات کلاس نهم و اغلب حتی بدون این مدرک، نمی‌توانند در هیچ مؤسسه آموزشی پذیرش شوند.

کالج الهیات با صدور مدرک استاندارد دولتی، امکان ادامه تحصیل در هر دانشگاه سکولار کشور را می‌دهد. از طرف دیگر، فارغ‌التحصیلان آن گواهینامه پایان تحصیلات دینی را نیز دارند و می‌توانند در سطح کشور به‌ عنوان امام جماعت مسجد استخدام شوند.

مؤسسان این کالج، وزارت آموزش و علوم، کمیسیون دولتی امور ادیان، اداره مفتیات و دانشگاه دولتی آرابایف هستند. این کالج بر پایه یک دانشگاه دولتی تأسیس ‌شده است و به ‌مرور زمان باید از آن جدا شده، تبدیل به مؤسسه‌ای مستقل شود. کالج، مجوز وزارت آموزش و علوم را گرفته است.

چنانچه این مدل مؤسسه آموزشی با ادغام آموزش سکولار و تعلیم دینی توجیه‌پذیر باشد، در سراسر قرقیزستان راه‌اندازی خواهد شد تا دانش‌آموزان نه فقط دانش‌های دینی، بلکه دانش‌های غیرمذهبی را نیز کسب کنند.

تربیت کادر اداره مفتیات

یکی از طرح‌های دیگر تربیت کادر مسئول برای اداره مفتیات قرقیزستان است. انستیتوی تربیت و بازآموزی مسئولان اداره مفتیات تحت کنترل دولت و بر پایه دانشگاه دولتی آرابایف قرقیزستان تأسیس ‌شده است.

فارغ‌التحصیلان این انستیتو مدرک استاندارد دولتی با گرایش تعلیم دینی خواهند گرفت. این افراد برای اینکه بتوانند سمت‌های مدیریتی در اداره مفتیات داشته باشند، باید از دانش مناسب و درک دقیق از سکولاریسم برخوردار باشند. در این دانشکده تعداد محدودی از دانشجویان که 15 نفر هستند، پذیرش می‌شوند.

دلیل انتخاب دانشگاه آرابایف داشتن گروه الهیات در آن است. هم کالج و هم دانشکده الهیات در یک دانشگاه و با حمایت بنیاد ایمان تأسیس ‌شده‌اند و در آینده باید از نظر تأمین مالی به استقلال برسند. قرار است مجموعه‌ای از دروس سکولار در مؤسسات آموزشی متوسطه دینی (شش واحد) و در دانشگاه‌ها (10 واحد) تدریس شود تا به یک تعادل بین دروس دینی و غیردینی برسد.

طبقه‌بندی مدارس مذهبی

چنانچه هر یک از مؤسسات آموزشی دینی فهرست مصوب دروس سکولار را در هنگام تدریس رعایت نکنند، تعطیل خواهند شد. همه مؤسسات آموزشی دینی در کمیسیون دولتی امور ادیان به ثبت می‌رسند. با این اقدام شرایطی برای نسل جوان از روحانیون فراهم خواهد شد که آگاهی نسبی از دانش‌های سکولار و دانش‌های دینی خواهند داشت.

همچنین پیشنهاد می‌شود یک طبقه‌بندی از نهادهای آموزشی مذهبی صورت گیرد. مدارس دینی و کالج الهیات باید جزء مؤسسات آموزش متوسطه مذهبی شمرده شوند. با توجه به قوانین قرقیزستان، دانش‌آموز نمی‌تواند تا زمان اتمام آموزش پایه عمومی (کلاس نهم) تحصیلات دینی را کسب کند؛ این کار در قانون ممنوع شده است.

در قانون اساسی قرقیزستان نیز تصریح ‌شده است که دولت آموزش اجباری سکولار را تا پایان کلاس نهم ارائه می‌کند. وظیفه دولت فراهم کردن این فرصت برای متقاضیان است و والدین موظف به انجام آن هستند و باید فرزندان خود را به مدارس دولتی عمومی بفرستند. البته این امکان وجود دارد که دانش‌آموزان به «مدارس یکشنبه‌ای» بروند و در کلاس‌های‌ مذهبی خصوصی به ‌عنوان حلقه‌های دروس تکمیلی و اختیاری شرکت کنند، مشروط بر اینکه کودک در مدرسه عمومی تحصیل کند. برنامه درسی کلاس‌های دینی خصوصی از سوی کمیسیون امور دینی کارشناسی خواهند شد.

مقطع بعدی، مقطع آموزش عالی مذهبی است که دانش‌آموز پس از اتمام کلاس یازدهم مدرسه عمومی و یا پس از کالج (آموزش متوسطه دینی) می‌تواند وارد دانشگاه مذهبی شود. مدت تحصیل در مقطع کارشناسی حداقل چهار سال است. پیش‌بینی می‌شود مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های دینی افتتاح شود.

امروزه درک درستی از مفهوم الهیات در جامعه وجود ندارد، زیرا در تمام جهان این درس به ‌عنوان یک درس دینی تدریس می‌شود، اما در قرقیزستان با الگوبرداری از ترکیه، رشته الهیات را رشته سکولار می‌دانند. در حالی ‌که در ترکیه الهیات به ‌عنوان آموزش دینی بوده و تحت نظارت کامل دولت است. در آن کشور در کنار دروس دینی، دروس سکولار نیز تدریس می‌شود. الهیات علم شناخت خدا و دین از درون است. دین‌شناسی مطالعه عینی و بی‌طرفانه دین یا ادیان است.

بنابراین ما بر آن هستیم که رشته الهیات باید جزء آموزش دینی شناخته شود. در چارچوب قوانین فعلی پیشنهاد می‌شود که برنامه درسی دانشکده‌های الهیات را وزارت آموزش، کمیسیون ادیان و سازمان دینی مربوطه تصویب کنند.

آموزش دین‌شناسی

یک پیشنهاد دیگر، اصلاحات در تدریس دین‌شناسی است. نخستین گام آن درج درس دین‌شناسی در برنامه درسی مدارس عمومی است. گام دوم، تربیت متخصصان دین‌شناس است. دین‌شناسی گرایش‌های اسلام‌شناسی، مسیحیت‌شناسی و بوداشناسی خواهد داشت. گام سوم، ارتقای سطح دانش دین‌شناختی مردم عادی و کارمندان دولت است.

کمیسیون امور ادیان در زمینه دانش‌افزایی معلمان مدارس و نیز ارتقای سطح کیفی کتب درسی در مسائل پایه دینی اقدامات لازم را به عمل می‌آورد. این کمیسیون با مشارکت وزارت آموزش کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده است و نیز کتاب درسی دین‌شناسی را به زبان‌های قرقیزی و روسی ویژه دانش‌آموزان کلاس‌های آخر مدارس تدوین کرده است. همچنین قرار است به ‌صورت آزمایشی، درس دین‌شناسی در چند مدرسه کشور تدریس شود. در چارچوب این درس، دانش‌های بی‌طرف درباره موارد مختلف ادیان از جمله مفهوم دین، معرفی ادیان جهانی، وضعیت دین در قرقیزستان و رویکرد دولت قرقیزستان نسبت به مسئله دین از زاویه دید سکولار ارائه خواهد شد.

این طرح آزمایشی در 10 مدرسه کشور از سپتامبر سال 2017 آغاز شده است. در همان سال کارگاه‌های آموزشی برای معلمان دروس علوم انسانی برگزار شد. پس از ارزیابی نتایج این طرح، از سال تحصیلی 2018-2019 تدریس این دروس در تمام مدارس قرقیزستان آغاز شده است.

قرار است طبق طرح سیاست‌گذاری در حوزه دینی، تمام طرح‌های اعلام شده طی سه سال اجرا و پس ‌از آن تثبیت شوند.