لزوم تبیین دکترین فاطمی برای حکمرانی اسلامی + فیلم
دانش‌آموخته دکترای مطالعات استراتژیک و پژوهشگر دین و حکمرانی با بیان اینکه آموزه‌های ناب اعتقادی و اجتماعی در خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) آمده است، گفت: امروز باید از این آموزه‌ها برای سطوح برنامه‌ریزی عالی کشور و حکمرانی جامعه بهره‌گیری کنیم.
دقت در خطبه‌های حضرت فاطمه(س) ثابت می‌کند که ویژگی‌های بی‌نظیر خطابی در سخنرانی‌های آن حضرت وجود دارند. تداوم نقش هدایتگری دین مبین اسلام ایجاب می کند که در همه عصرها و نسل ها، پاسخی مناسب به نیازهای بشر داده شود. از آن رو که الگوپذیری از مهمترین نیازهای بشر است، اسلام الگوهایی جاودانه ارائه داده تا همه انسان‌ها به آنها توجه کنند و درس بگیرند. این الگوها در درجه اول، معصومان(ع) هستند که هر یک در مقطعی از زمان، نقشی ابدی آفریده و بدان ممتاز شده‌اند. هرچند ایفای این نقش از لحاظ زمانی در برهه‌ای کوتاه انجام گرفته، اما به خاطر اتصال به اراده الهی، تأثیری جاودان از خود بر جای نهاده است.
از این میان، حضرت فاطمه زهرا(س) که کوثر و مبارکه و منصوره است، هرچند عمر بسیار کوتاهی داشت (همچون «کوثر» که کوتاهترین سوره قرآن است) اما تجلی خیر کثیر، برکت، نصر و پویایی است. حضرت زهرا(س) نه تنها الگوی زنان، که اسوه همه نیکان و پاکان تاریخ است. تاریخ شاهد مظلومیت آن حضرت و عدم شناخت وی از طرف معاصران و متأخران است.
در رابطه با بیانات و مؤلفه‌های اجتماعی بسیار مهم خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) به گفتوگو با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی رفیعی‌راد، دانش‌آموخته دکترای مطالعات استراتژیک و پژوهشگر دینی و حکمرانی کشور پرداختیم که در ادامه می‌خوانید و می‌بینید.
ایکنا ـ حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه به نوعی به مهندسی اعتقادی جامعه پرداخته‌اند. شیوه آن حضرت برای مهندسی اعتقادی چگونه بوده است؟
چنانچه به خوبی به خطبه فدکیه بنگریم، مشاهده می‌کنیم که حضرت زهرا(س) در ابتدای این خطبه به بیان مسئله توحید پرداخته است. در این خطبه اگر از ولایت سخن گفته می‌شود، اثر توحید است که در رفتار اجتماعی ما به ولایت منجر می‌شود. ما برای اینکه به شأن ولایت برسیم، باید از توحید بگذریم؛ چراکه توحید کامل ما را به ولایت کامل می‌رساند. حضرت زهرا(س) زمانی که بحث نقص اعتقاد عمومی را در مسئولیت‌پذیری اجتماعی مطرح می‌کنند، اعتراض ایشان به فقدان مسئولیت اجتماعی است، یعنی ایشان مسئولیت اجتماعی را به عنوان یک مهم در منظومه اسلامی مطرح می‌کنند تا بگویند که اصل و حقیقت اسلام آن چیزی نیست که بعد از وفات پیامبر(ص) نمایان شد.
لذا حضرت زهرا(س) در پاسخ به چرایی فقدان مسئولیت اجتماعی به بحث اعقتادی اشاره دارند و به مسلمانان اشاره می‌کنند که چون اعتقاد شما سست شده و نسبت به ولایت بی‌اعتنا شده‌اید، امروز می‌توانید وصی منصوب پیامبر(ص) را با بهانه‌های دنیایی کنار بزنید. باید بدانیم که این اعتقاد راسخ است که رفتار ما را تنظیم می‌کند. با این نگاه و با توجه به افق دید حضرت زهرا(س) می‌توانیم به مسائل روز جامعه نیز بپردازیم. زمانی که انقلاب اسلامی شکل گرفت، سه ضلع مهم در آن تأثیر داشتند. مردم به عنوان فعلیت‌بخش به انقلاب، بازار به عنوان مقوم انقلاب و حوزه علمیه به عنوان هادی انقلاب سه ضلع اصلی انقلاب اسلامی بودند. زمانی که جامعه به حرکت درآمده و به سمت دستیابی به شرایط مطلوب حرکت می‌کند، فرآیندها باید اصلاح شود. رهبر معظم انقلاب اسلامی طی سال‌های اخیر تذکرات فراوانی داده‌اند که یکی از این تذکرات دوری از اشرافی‌گری است. حب دنیا و تبعیت از هوای نفس یک واقعیت است و زمانی که برخی از افراد دچار هوای نفس شده و مغلوب آن می‌شوند، اعتقادات خود را از دست داده و سست‌عنصر خواهند شد.
حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه به این موضوع اشاره می‌کنند که اگر می‌خواهید در طول تاریخ در مسیر مطلوب حرکت کرده و در دنیا عدالت فراگیر داشته باشید تا به آسایش و امنیت در دنیا و آخرت دست پیدا کنید، باید جامعه‌ای مسئول و معتقد داشته باشید. لذا مسئله اصلی حضرت زهرا(س) در این خطبه باطن اعتقادات است. از دید ایشان انسان معتقد کسی است که اولا از صدق گفتار برخوردار بوده و ثانیا وقتی وعده‌ای می‌دهد، بدان عمل کند که این مسئله اثر ایمان است. حکمرانی برای رسیدن به حیات طیبه فاطمی که زندگی برآمده از انوار قدسی است، تنظیم کننده مناسبات زندگی برای رسیدن به عدالت فراگیر است.
امروز در جامعه مشاهده می‌کنیم که چه بلوایی بر سر حجاب به وجود آمده است. برخی از افرادی که پای سفره نظام اسلامی هستند، هم‌صدا با کسانی که به دنبال براندازی و پایین آوردن حرم اهل بیت(ع) در کشور هستند، نسبت به یکی از مهمترین مؤلفه‌های فرهنگ عمومی ما که تولید عفت می‌کند و از لوازم انسجام و اتحاد مردم است، تردید ایجاد می‌کنند. تمامی جان کلام حضرت زهرا(س) در این موضوعات نهفته شده است. ما باید از دقایق خطبه فدکیه برای امروز جامعه استفاده کنیم. امروز در مقوله حجاب باید تمامی شرایط برای رعایت حجاب در جامعه فراهم باشد. حتی شرایط تهیه لوازم مربوط به حجاب از جمله البسه و ... نیز باید مهیا باشد تا مردم در رعایت حجاب با مشکل موجه نشوند. امروز برای مثال پلیس امنیت به بدحجابان و بی‌حجابان در حوزه سلبی تذکر و اخطار می‌دهد اما باید بدانیم که در حوزه ایجابی چندین دستگاه مسئول امر حجاب در جامعه هستند. در اعتقادات ما آمده است که خود را به کارهای خوب وادار کنید که برای شما عادت شده و به سمت خوب شدن حرکت کنید.
اینکه در اسلام گفته می‌شود که به زشتی‌ها و موضع تهمت نزدیک نشوید، بدان معنا است که مهندسی اعتقاد در اصل و ریشه اسلام وجود دارد. مهندسی اعتقادی یعنی انسان‌ها به سمت خوبی و نیکی حرکت کنند و به عدد خوبی‌های آنها در مسیر سلوک الی الله اضافه شود. ما باید از روش و سیره ائمه(ع) برای زندگی خود استفاده کنیم تا بتوانیم در سلوک خود از نور غیبی ایشان بهره ببریم. حضرت زهرا(س) نیز این‌گونه بیان می‌کنند که اگر مناسبات اعتقادی در جامعه ضعیف شود، نظام حکمرانی اسلامی تضعیف می‌شود و ممکن است آن‌چنان صدمه‌ای وارد شود که جامعه را از اصل و اصلی‌ترین عامل هدایت خود محروم کند. امروز به برکت انقلاب اسلامی از نعمت ولایت فقیه برخورداریم و باید از این نعمت برای رسیدن به هدایت و کمال استفاده کنیم. امروز باید جامعه را اصلاح کنیم و الگوی فاطمی ما نظامات مختلف جامعه را اصلاح کند. کسانی که در حوزه تصمیم‌گیری کشور هستند، باید بدانند لب‌الالباب کلام فاطمی، عدالت است. امروز حتی می‌توانیم از الگوی فاطمی در صنایع مختلف کشور بهره‌گیری کنیم. اگر این الگو در صنعت بکار گرفته شود، عدالت صنعتی ایجاد شده و در پی آن نیز حقوق کارگران و آبروی مدیران صنعتی حفظ شده و مردم نیز می‌توانند از این نعمت الهی به خوبی بهره‌مند شوند.
ایکنا ـ عدالت اجتماعی یکی از مهمترین مؤلفه‌ها در خطبه فدکیه است. زهرای مرضیه(س) چگونه به تبیین این مؤلفه پرداخته‌اند؟
زمانی که از عدالت اجتماعی سخن می‌گوئیم یعنی در حال بیان جان نظام اسلامی هستیم. لذا اصلی‌ترین مسئله نظام اسلامی عدالت اجتماعی است و این بدان معنا است که تمامی اتفاقات در درون نظام اسلامی باید به عدالت اجتماعی ختم شود. عدالت اجتماعی یعنی هر کسی به اندازه تلاش خود بتواند امکان رشد داشته و به پیشرفت برسد. عدالت اجتماعی یعنی این‌گونه نباشد که جوانی که استعداد تحصیلات عالیه دارد، به جای اینکه توان خود را برای تحصیلات بگذارد، به دنبال این باشد که برای مثال داماد یکی از مسئولان شود تا بتواند به اندوخته‌ای برای خود دست پیدا کند. این بزرگترین آسیب در نظام اسلامی است. دامادسالاری خلاف عدالت اجتماعی است.
منظور اصلی از این مسئله خارج کردن عدالت اجتماعی از مسیر اصلی خود است که نباید رخ دهد. برخی هیچ‌گونه توانایی و استعدادی در این جامعه ندارند اما بیشترین امکانات را به واسطه رانت و آشنایی و فامیلی می‌برند. این مسئله خلاف عدالت اجتماعی است. هر کسی که براساس تعاریف معصومان(ع) از عدالت سخن گفته و به سمت عدالت اجتماعی حرکت کند، بسیاری از مشکلات را پشت سر گذاشته و جامعه نیز آهسته آهسته به سمت عدالت حقیقی گام برمی‌دارد. امروز همه انسان‌ها از عدالت لذت می‌برند و کسی نیست که از عدالت ناراحت باشد. نقطه مقابل عدالت نیز ظلم است. امروز رژیم صهیونیستی در حال ظلم به مردم مظلوم غزه است و کار به جایی رسیده است که حتی صدای دوستان این رژیم منحوس نیز درآمده است و مردم بسیاری از کشورهای جهان علیه آنها شعار می‌دهند. این مسئله نشان می‌دهد که فطرت انسان‌ها خداجوست و در برابر ظلم سکوت نمی‌کنند.
امروز اولیای طاغوت برای آلوده کردن فطرت انسان‌ها اقدام می‌کنند. این واقعیت دنیا است که در مقابل اولیای الهی اولیلی طاغوت را داریم. لذا برای اینکه بخواهیم عدالت اجتماعی را محقق کنیم، معارض‌هایی خواهیم داشت که هیچ‌گاه نیز با ما همراهی نمی‌کنند؛ چراکه اصحاب طاغوت هستند. طاغوت اهل ظلمت است و ما در این جنگ قرار داریم و باید به خوبی دقت کرده و در مسیر عدالت اجتماعی گام برداریم.
ایکنا ـ تبیین مسئله بصیرت دینی در کلام حضرت زهرا(س) چگونه است؟
براساس اطلاعات موجود، شاه‌‌بیت آنچه که بعد از رحلت پیامبر(ص) رخ داد، ظهور تبعیت هوای نفس برخی از بزرگان بود. کسانی که اعتباری در کنار پیامبر(ص) پیدا کرده بودند اما نتوانستند خود را از تبعیت هوای نفس آزاد کنند. بلعم باعورا یک شخصیت مستجاب‌الدعوه بود. زمانی که قرآن کریم این شخص را توصیف می‌کند، می‌فرماید اگر می‌خواستیم این فرد را در جایگاهی رفیع قرار می‌دادیم ولی او از هوای نفس تبعیت می‌کند. بزرگترین تهدید که برای توحیدپذیری انسان‌ها وجود دارد، تبعیت از هوای نفس است که متأسفانه همه ما گرفتار آن هستیم. تبعیت از هوای نفس از کوچکترین مسائل تا بزرگترین آنها را در بر می‌گیرد.
امروز حکمرانی شهرت در نظام رسانه‌ای غرب رخ می‌دهد و دشمنان در حال حکمرانی شهرت هستند. این اتفاق در سقیفه رخ داده بود. برخی شهرتی پیدا کرده بودند اما از شهرتی که از صفای آزادی و حریت از اسارت نفس خبری نبود. آنها می‌دانستند امیرالمؤمنین(ع) حجت خدا بر روی زمین است اما از هوای نفس پیروی کرده و اجازه ندادند که ایشان به جایگاه حقیقی خود دست پیدا کند. مرحوم علامه امینی(ره) با منابع خود اهل سنت این مسائل را بیان کرده‌اند. البته امروز فقط باید به وحدت بین مسلمین بیندیشیم اما واقعیت این است که پیامبر(ص) در غدیر خم امیرالمؤمنین(ع) را وصی خود قرار دادند اما برخی این موضوع را برنتافتند.
پرداختن به صدر اسلام و بازشناسی تاریخی باید برای ما عبرت تولید کند. باید از این نکات برای امروز خود استفاده کنیم. ایام فاطمیه ایام تذکر برای همه ما است. امروز اگر در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی داریم باید با تأسی به الگوی فاطمی در انتخابات شرکت کنیم و فرد اصلح را اتخاب کنیم. ایام فاطمیه برای ما عینکی است که طبق آن اولا نباید در زمین دشمن بازی کنیم و ثانیا باید دقت کنیم که مسیر خود را به درستی انتخاب کنیم. این نظام و کشور برای همه ایرانیان است و اگر هم مشکلاتی وجود دارد، باید خود ما با تأسی به سیره فاطمی دست به اصلاح آن بزنیم. لذا باید از الگوی فاطمی در مسیر رشد اجتماعی استفاده کرده و بتوانیم سرمایه جوان کشور را حفظ کنیم.
ایکنا ـ یکی از مسائلی مهم خطبه فدکیه، اشاره حضرت زهرا(س) به انحرافات اجتماعی است. چرا آن حضرت تأکید فراوانی براین مسئله دارند؟
جمعیت قابل توجهی در غدیر خم حضور داشتند اما اغلب آنها به اتفاقاتی که بعد از وفات پیامبر(ص) رخ داد، تمکین کردند. اینکه حضرت زهرا(س) به انحرافات اجتماعی اشاره کردند، به دلیل این بود که انحراف ایجاد شده باعث می‌شود که مسیر صحیح اسلام تغییر کند. وقتی یک اتومبیل از مسیر اصلی خود خارج شد، دیگر مهم نیست به کجا می‌رود؛ چراکه این اتومبیل بعد از این انحراف به هر کجا که برود، آنجا مقصد نیست. واقعیت این است که عالم، عالم ظلم و کفر است مگر اینکه نور ظاهر شده و ظلمت را از بین ببرد. این نور نیز از اولیای الهی تولید می‌شود و زمانی که از مسیر نور خارج شویم، در ظلمت قرار خواهیم داشت و فرقی نمی‌کند که کجا باشیم. برگزاری مراسم عزاداری برای حضرت زهرا(س) در ایام فاطمیه صرف برپایی سوگواری برای آن حضرت نیست. بلکه این مراسم تذکراتی برای ما است که بدانیم مسیر ما باید مسیر نور باشد و در برابر ظلم مقاومت کنیم.
امروز برخی افراد جاهل این‌گونه بیان می‌کنند که ما فقط به قرآن رجوع می‌کنیم و کاری به احادیث و احکامی که از سوی معصومین(ع) بیان شده، نداریم. متأسفانه تعارفات باعث می‌شود که گاهی در رودربایستی مانده و خسارت ببینیم. مقام معظم رهبری بارها فرمودند که بانک‌ها غلط می‌کنند بنگاه‌داری می‌کنند. بنده مقام معظم رهبری را به عنوان استراتژیست بزرگ می‌پندارم. این سخن مقام معظم رهبری یعنی تمامی سیستم بانکی و مسئولان باید از حق مردم دفاع کنند. متأسفانه برخی از همین اقادامات باعث ایجاد فساد در جامعه می‌شود که این همان انحرافاتی است که حضرت زهرا(س) بدان اشاره دارند. اگر جامعه منحرف شود، مشکلات فراوانی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و ... رخ می‌دهد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی چندی پیش بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی مطرح کردند که مسئولان باید این بیانیه را به عنوان یک سند بالادستی تصویب کرده و اجرایی کنند. مقام معظم رهبری در چهارمین توصیه خود در بیانیه گام دوم انقلاب به عدالت و مبارزه با فساد اشاره می‌کنند. این توصیه‌ها جلوی انحرافات را خواهد گرفت که باید به آن تأسی کرد. انحرافات همواره از نشانی‌ها و تابلوهای غلط به وجود می‌آید. اگر مسیر و تبلوی ما درست باشد، دچار انحراف نخواهیم شد و در مسیر حقیقی قرار خواهیم گرفت. تمامی این آموزه‌ها در خطبه فدکیه آمده است که امروز باید از آنها برای سطوح برنامه‌ریزی عالی کشور و حکمرانی جامعه بهره‌گیری کنیم.
وقتی وجود مبارک و مقدس حضرت ولیعصر(عج) وجود مبارک و قدسی حضرت زهرا(س) را برای خود به عنوان اسوه معرفی می‌کنند، بدان معنا است که ایشان برای تمامی ما الگو هستند. هر مردی که قصد دارد مردانگی خود را نشان دهد باید به مردانگی حضرت زهرا(س) در دفاع از امیرالمؤمنین(ع) مراجعه کند. اگر قصد داریم شرافت پیدا کرده و در جامعه و دنیا و آخرت عزیز شویم، باید از الگوی فاطمی در زندگی خود استفاده کرده و به سمت عرش اعلی حرکت کنیم. الگوی فاطمی راه را برای ما کوتاه کرده و حرکت در این مسیر ما را به کشتی نجات امام حسین(ع) خواهد رساند. امکان ندارد که فردی با حضرت زهرا(س) بیگانه باشد و بتواند امام حسین(ع) را درک کند.
انتهای پیام
