تاریخی که «باب السدره» حکایت می‌کند
درب معروف به «باب السدره» حرم حضرت سیدالشهدا(ع)، تاریخی شگرف از حقد و کینه دشمنان اهل بیت(ع) را در دل خود جای داده است و نمادی از مفهوم زیارت در طول تاریخ برای شیعیان و محبین اهل بیت(ع) و به‌ویژه سیدالشهدا(ع) است.
بارگاه مطهر امام حسین(ع) اکنون دارای 10 درب ورودی است که هر کدام از آنها به نامی مشخص، معروف هستند. این درها عبارتند از: باب القبله، باب رأس الشریف، باب السدره، باب الزینبیه، باب السلطانیه، باب الشهداء، باب قاضی الحاجات، باب الکرامه، باب‌السلام و باب الرجاء.
در این بین درب معروف به «باب السدره» تاریخی شگرف از حقد و کینه دشمنان اهل بیت(ع) را در دل خود جای داده است و نمادی از مفهوم زیارت در طول تاریخ برای شیعیان و محبین اهل بیت(ع) و به‌ویژه سیدالشهدا(ع) است. درب باب السدره، در دورترین نقطه از ضلع شمال‌غربی صحن واقع شده است و ارتفاع آن، ۴ متر و عرض آن ۳ متر است و بر بالاترین نقطه درب از بیرون صحن این آیه شریفه نوشته شده است: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ- وَسِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّهِ زُمَراً حَتَّى إِذَا جَاءُوهَا وَفُتِحَتْ أَبوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزنَتُها سَلامٌ عَلَیکمْ طِبتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِین» (سوره زمر، ۷۳) (مورخ ۱۳۹۲ ه.ق، به خط جلیل النقاش).
این درب به ياد درخت سدرى كه در سده نخست هجرى، نزديک قبر امام(ع) بوده است و زائران به‌وسيله آن، محل قبر را مى‌يافتند، بدين نام خوانده شده است و براساس تاریخ درج شده در روی این درب در تاريخ 1392 هجری قمری ساخته شده است. گرچه وجود درخت سدر پیش از سال 61 هجری اثبات شده نیست و تاریخی برای آن ثبت نشده است، اما اطمینان داریم که این درخت در فاصله سال‌های 170 تا 193 هجری قمری در کنار مضجع مطهر امام حسین(ع) وجود داشته است و نمادی برای محل مضجع سیدالشهدا(ع) بوده است که مورد هتک حرمت دشمنان اهل بیت(ع) قرار گرفت.
آیت‌الله ری‌شهری در گزارش این هتک حرمت، اقدام به قطع و از جا کندن این درخت را با هدف برنامه‌ریزی خاصی توصیف می‌کند و می‌نویسد: گفته شده در نزديكى قبر امام حسين(ع) درخت سِدرى بوده است كه آن را كَنْدند. تحليل شيعيان اين بود كه هدف از اين كار «تغييرُ مَصْرَعِ الحسين» (تغيير دادن قتلگاه حسين(ع)) بوده تا مردم از محل آن، آگاه نباشند و قبر ايشان را نيابند.(گزيده دانشنامه امام حسين(ع)، محمدی ری‌شهری، محمد، ج: 1، صفحه: 892). جسارت به قبر امام حسين(ع) می‌تواند از دوران سختگيرى هارون الرشيد (خلافت از 170 ـ 193 ق) نسبت به علويان، آغاز شده باشد. همین دوران نیز به‌عنوان آغاز هتک حرمت مضجع شریف سیدالشهدا شناخته می‌شود که در دوران متوکل و معتصم عباسی به اوج خود رسید.
دیگر خلفای بنی‌امیه و خلفای بنی مروان در شرایط سخت اختلاف و جنگ‌های گسترده با توابین، مختار ثقفی و زبیریان و انقلاب گسترده عباسیان فرصت کمتری برای آسیب رساندن به قبر مطهر امام حسین(ع) یافتند و در این بین 4 خلیفه نخست بنی‌العباس که تنها در پی ایجاد استقرار نسبی حکومت بودند سعی کردند تا جای ممکن از ایجاد نارضایتی در بین عامه مردم و دمیدن در آتش زیر خاکستر قیام‌های علویان جلوگیری کنند.
گرچه بنی‌العباس با قیام‌هایی همچون قیام ناتمام «صاحب فخ» مواجه شد، اما شرایط دوره انتقال، مجالی برای سرکوب گسترده و منع زیارت شیعیان فراهم نمی‌کرد و این موضوع تا دوران رشد عباسیان در زمان هارون الرشید ادامه پیدا کرد. البته روایاتی دال بر فعالیت‌های منصور دوانیقی در هدم قبر مطهر امام حسین(ع) وجود دارد و شیخ کورانی، بر این اساس منصور دوانیقی را نخستین شخصی می‌داند که اقدام به تخریب قبر مطهر کرده است و می‌نویسد: «و قصته تدل على أن مؤسس جريمة هدم قبر الحسين عليه‌السلام المنصور الدوانيقي و أن المسلمين حتى غير الشيعة نقموا عليه واعترضوا»: و این روایات بر این دلالت دارد که منصور دوانیقی آغاز گر هدم قبرامام حسین (ع) است و به دین منظور شیعیان به او اعتراضات شدیدی کردند. (الإمام علی الهادی عليه‌السلام، الكورانی العاملی، الشيخ علی، ج:1 صفحه: 140).
شیخ طوسی جریان تخریب قبر امام حسین(ع) و قطع درخت سدر را در کتاب امالی این‌گونه روایت می‌کند: «أَخْبَرَنَا ابْنُ خُشَيْشٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ هَاشِمٍ الْأُبُلِّيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ النُّعْمَانِ الْوَجِيهِيُّ الْجَوْزَجَانِيُّ نَزِيلُ قُومَسَ وَ كَانَ قَاضِيَهَا، قَالَ: حَدَّثَنِي يَحْيَى بْنُ الْمُغِيرَةِ الرَّازِيُّ، قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ إِذْ جَاءَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ، فَسَأَلَهُ جَرِيرٌ عَنْ خَبَرِ النَّاسِ، فَقَالَ: تَرَكْتُ الرَّشِيدَ وَ قَدْ كَرَبَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) وَ أَمَرَ أَنْ تُقْطَعَ السِّدْرَةُ الَّتِي فِيهِ فَقُطِعَتْ.
قَالَ: فَرَفَعَ جَرِيرٌ يَدَيْهِ، فَقَالَ: اللَّهُ أَكْبَرُ، جَاءَنَا فِيهِ حَدِيثٌ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) أَنَّهُ قَالَ: لَعَنَ اللَّهُ قَاطِعَ السِّدْرَةِ، ثَلَاثاً، فَلَمْ نَقِفْ عَلَى مَعْنَاهُ حَتَّى الْآنَ، لِأَنَّ الْقَصْدَ بِقَطْعِهِ تَغْيِيرُ مَصْرَعِ الْحُسَيْنِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) حَتَّى لَا يَقِفَ النَّاسُ عَلَى قَبْرِهِ»: جرير بن عبدالحميد از مردى از اهل عراق كه آمده بود، پرسيد: چه خبر؟ وقتى او خبر تخريب قبر امام و قطع درخت سدر را گفت، جرير دستانش را بلند كرد و گفت: الله‌اكبر! حديثى از پيامبر(ص) روايت شده كه قطع كننده سدر را لعن نموده است، ولى تا امروز معنايش را نمى‌فهميديم. قصد او تغيير موضع قبر امام حسين (علیه السلام) است تا مردم ندانند قبرش كجاست. (الأمالی ـ ط دار الثقافة، الشيخ الطوسي ج:1، صفحه: 325).
اکنون در مقابل درب باب السدره، خیابان السدره قرار دارد که این خیابان به نهر علقمه منتهی می‌شود. وجود درخت سدر در کربلا بی ارتباط با وجود این نهر در آن منطقه نیست. ربانی خلخالی در کتاب خود به این ارتباط اشاره می‌کند و می‌نویسد: «من معانی علقمة: «النبق» وهو السدر فيستفاد من هذا ومما سنرويه أنّ ضفاف العلقمي كان مزروعاً بأشجار السدر، و أنّ هناك سدرة كانت عند قبر الحسين عليه‌السلام.» از جمله معانی علقمه، درخت کنار است که همان سدر محسوب می‌شود و از آنچه نقل کردیم و نقل خواهیم کرد این نکته است که در کناره نهر علقمه از درخت کُنار زراعت شده بود و یکی از این درخت‌ها در کنار قبر امام حسین (ع) قرار داشت. (امّ البنين عليها السلام، النّجم الساطع في مدينة النبيّ الأمين، ربّاني الخلخالي، الشيخ علي، ج:1، صفحه: 108).
در بخشی دیگر از این تاریخ باید گفت که در قسمت شمالِ غربى جنب باب السدره، صحن بزرگ حسينى برابر قول مشهور ابن سعد، سر مبارک امام حسين(ع) را در شب يازدهم محرم نگاهدارى و فرداى آن به كوفه حمل كرده است و از همان هنگام شيعيان اين مكان را مقدس شمرده‌اند و مسجدى در آن مكان بنا نهاده‌اند و در آن به اعتكاف و راز و نياز مى‌پردازند كه به مسجد رأس الحسين(ع) معروف است. عضدالدوله مسجد رأس الحسين(ع) را به گونه‌اى بسيار با شكوه تجديد بنا كرد و در قسمت غربى آن مدرسه بزرگى ساخت كه به نام مدرسه عضديه مشهور شد. (نشریه حوزه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج: 78 صفحه : 6).
باب السدره هنوز نمادی برای تاریخ سیاه دشمنان اهل بیت(ع) است که همواره در پی دشمنی با نام و یاد امام حسین(ع) بوده‌اند و راه را برای دلدادگان آن حضرت، دشوار می‌ساختند.
محمدرضا سلمانی عبیات، پژوهشگر تاریخ
انتهای پیام
سلام. مطلب خوبی بود. آقای سلیمانی آیا مشخص هست که این همان درخت سدر یا کناری است که در جنوب ایران به وفور هست می باشد یا درخت سدر لبنانی است که شباهت به کاج دارد؟ 
